Tarbiyainstituti

10Юсуф xoc Хожиб. Кутадгу билиг. T., Юдцузча, 1990. 59 б.
22

---

qilishdir. Ammo kurashning ikkala turida ham qo'llar bilan oyoqdan 
olish qat'iyan man qilingan.
Hozirgi paytda bu xil musobaqalami o'zbeklar kurash, tojiklar 
gushtingari, turkmanlar guresh, qozoq va qirg‘izlar kures deb 
ataydilar. Navoiy, Bobur, Vosifiy davrlarida kushtigir iboralari bilan 
bir vaqtda “kurash” co‘zi ham faol qo'llangan. Shuningdek, 
miyongir, miyongirlik (kurash, kurashish, ofishish) va buqa 
(kurashchi, polvon) so‘zlari ham o‘z davrining mahsuli hisoblangan. 
“XVI asr Xorazm yodnomalari”da bir pahlavon uch yuz oltmish 
turli kurash ilmini bilur, deyiladi.
Xalqimizning sevimfi dostoni “Alpomish”da kurash manzaralar 
orqali tasvirlangan, 
shunday holatlardan biri Barchinoyning 
to‘rtinchi sharti alplami kurashda yengish shartini bajarayotgan 
Alpomishga qarata Barchin shunday deydi:
Yiqolmasang bizga bergin navbatni,
Juda keldi Barchi yorning g ‘ayrati,
Ushlaganda k o ‘kka otmay ne bo‘pti?
Yiqolmasang, to‘ra, navbat tilayin!
Xusayn Voiz Koshifiy ham kurashning ikki turi haqida 
to‘xtaladi: “...ikki xil turi bor, deb aytgil, birinchisi — qabz, ya’ni 
bilak ushlash, ikkinchisi — istiror, ya’ni ixtiyorsiz holda olishish. 
Agar bulaming har biri qaysi yurtlarda qo‘llanadi, deb so'rasalar, 
aytgil, qo‘l ushlab kurash tushish (qabz usufi) Xuroson va Iroq 
aholisiga xos, uni shahriyoar ham deb ataydilar. Iztiror usufida 
kurash tushish (erkin kurash) Gilon, Shirvon va Ozarbayjonning 
ba’zi joylarida tarqalgan va uni daylamor ham deydilar” . U kurash 
tushish san’at ekanligini e’tirof etib ...kurash tushish san’atning 
ihniki, bu ilmning mashhur usullari juda ko‘p, ular uch yuz tugun 
va bandlar (usul va tadbirlardan iboratdir va ulaming har biri tag‘in 
bir necha usulga ajraladi. Yana ushbu usullami daf etish (ya’ni, 
qarshi usullar) yo‘llapi ham bor. Agar bulaming barchasi yig'ilsa, bir 
ming sakkiz yuz usul kefib chiqadi...”.11
Respubfikamiz pahlavonlari azaldan qo‘shni davlat pahlavonlari 
bilan bellashib, xalqimizning sharafini himoya qilganlar.
“Bundan ancha ilgari, 1895-yili mashhur nemis polvoni Rippel 
Toshkentga kefib, sirkda o‘z kuchi, mahorati bilan hamma 
tomoshabinlami qoyil qoldirgan. Og‘irfigi sakkiz yarim pud (136 
kg
)
bo‘lgan cho‘yanni ikki qo‘li bilan, 16 pudfi cho'yanni kifti bilan 
ko‘tarib, tomosha ko‘rsatgan edi.