Tarbiya metodlari

Tarbiya jarayonining qonuniyatlari

• 1

• Tarbiyaning ijtimoiy muhitning ob`ektiv va sub`ektiv olimlarga bog`liqligi.

• 2

• Tarbiyaning shaxs taraqikieti (rivojlanishi) bilan birligi uzaro aloqadorligi va bog`liqligi

• 3

• Faoliyat va sunosabat birligining shaqlda ijtimoiy ijobiy fazilatlarni shaqlantirish negizi va asosiy manbai ekanligi

• 4

• Tarbiyalanuvchilarning uzaro tarbiyaviy ta`siriga ega: ekanliklari, ularning uzro munosabatlari hamda faol faoliyatlari urtasidagi bog`lanishning

• Tarbiya tamoyillari deb yosh avlodni tarbiyalash maqsadidan kelib chiqadigan va komil insonni tarbiyalashning mazmuni, metodlari va yunalishiga quyiladigan eng muhim talabalarni belgilab beruvchi asosiy g`oya va qoidalar yigindisiga aylanadi.

• Tarbiya tamoyillari oqituvchi, tarbiyalovchilarga yul-yuriq kursatuvchi qoidalar bulib, esh avlodni tarbiyalash, barkamol insonni shaqllantirish vazifalariga muvofiq belgilanadi,shuningdek ular shaxs tarbiyai borasidagi ilg`or ta`limotlar g`oyalriga hamda pedagogika fanida erishilgan yutuqlarga asoslanadi

• Tarbiya tamoyillari tarbiya jarayoni qonuniyatlarini aks ettiradi.

• Tarbiyaviy jarayonda ilg`or tamoyillarga amal qilinishi uning samarasini ta`minlaydi.

• Tarbiya tamoyillari quyidagilardan iborat.

• tarbiyaning maqsadga yunaltirilganligi

• -tarbiyada demokratik va insonparvarlik g`oyalar ustunligi

• tarbiyada milliy umumbashariyqadriyatlar ustunligi

• tarbiyada izchilik va tizimlilik

• tarbiyani ijtimoiy haet bilan qushibolibborish

• tarbiyani mehnat bilan bog`lash

• tarbiyada oquvchining esh va individual xususiyatlarini hisobga olish

• jamoa va jamoa erdamida tarbiyalash

• tarbiyada oquvchi xulqidagi ijobiy sifatlarga tayanib, salbiy tomonlarni yuqotish.

• Tarbiyaning maqsadga yunaltirilganligi va g`oyaviy-ligi. Oqituvchi ijtimoiy tarbiya maqsadi va vazifasini aniq tasavvur etishi va puxta anglab olishi zarur.

• Yosh avlodni yuksak g`oyaviylik ruhida tarbiyalash ularning ongacha halq, millat, yurt, jamiyat manfaatlaridan yuqoriroq mafaat bulishi mumkin emasligi singdirishi, ularni Vatanga, xalqqa muhabbat ruhida va sadoqatli qilib tarbiyalash demakdir.

• Tarbiyada inson shaxsini oliy ijtimoiy qadiriyat deb tan olish, xar bir bola, usmir va yosh yigitning betakror va uziga xosligini xurmatlash, uning ijtimoiy huquqiy va erkinligini hisobga olish lozim. Tarbiyaning demokratlash- bu tarbiyani ma`muriy ehtiej va qiziqish-lardan yuqori quyish, tarbiyachi va tarbiyalanuvchi urtasidagi uzaro ishonch, hamqorlik asosida pedagogik munosabatlar mohiyatini uzgartirish demakdir. Bu tarbiya ishiga jamoatchilikni jalb qilish uning rivojlanishiga jamoat omiligi kiritish demakdir.

• Tarbiya milliy va umuminsoniy qadiriyatlar ustunligi. Halqining kup asrlik qadiriyatlarini. Ulkan va boy merosini chuqur bilmasdan, milliy uzlikni anglash, milliy g`urur tuyg`usini qaror toptirish mumkin emas.

• Shu bois zalq an`analari, urf odatlari, marosimlari, xalq og`zaki ijodi, milliy uyinlar va ularda ifodalangan g`oyalarni oquvchilar ongiga singdirish, ularda ushbu g`oyaga nisbatan hurmatni qaror toptirish lozim.

• Tarbiyada izchillik va tizimlilik. Tarbiyaga yaxlit tizimli endashish tarbiyaning pedagogik xarakatning pirovard natijasiga yunaltirilganlik darajasini belgilab beradi.

• Bunda pedagogik maqsad va vazifalar, uning mazmuni tarbiyaviy jarayonining barcha qatnashchilari tomonidan tan olinishi shart.

• Tarbiyada izchillik juda muhimdir. Oqituvchilarga birdaniga kup talab va qoidalarni taqdim mumkin emas. Oqituvchilar oquvchiga bulgan munosabat jarayonida bir-biriga zid harakatda bulmasliklari, yagona talab quyilishi lozim.

• Tarbiyani ijtimoiy haet bilan qushib olib borish. esh avlodning usib-ulg`ayishi va shaxsning shaqllanishiga haet, ijtimoiy jamiyat ta`sir etadi. Bu bir tomonda bulsa, ikkinchidan, bolalarni tarbiyalashdan maqsad uni turmush uchun mustaqil haet uchun tayyorlashdir, shunday ekan, maktab va tarbiya muassasalarida olib boriladigan ta`lim va tarbiya ishlari turmush bilan mustahkam bog`langan bulishi kerak.

• Tarbiyani mehnat bilan bog`lab olib borish. Mehnatning tarbiyaviy ta`siri g`oyat kattadir. Mehnatda ishtiroq etish va unumli mehnat qilish bilan shaxs uz qobiliyati va iste`dodini namayon qiladi va kamolga etkazadi.

• Mehnat esh avlodning tarbiyasi uchun juda katta vositadir. Mehnat bolalarga siyosiy-ma`naviy tarbiya berish uchun, ularda duneqarashni vujudiga kelitirish zamin hozirlaydi.
• Tarbiyalanuvchi shaxsini hurmat qilish. Oqituvchilarni ijtimoiy tarbiyalashning muhim tamoyillaridan biri ular shaxsini xurmat qilishdir. Bu tamoyil insonparvarlik munosabatidan kelib chiqadi.

• Tarbiyada oquvchiing yosh va individual xususiyatlarini huisobga olish. Tarbiyaning mazmuni, shaql va metodlari bolalarning eshi va saviyasiga qarab turli sinflarda turlicha buladi.

• Bolalar maktabda rivojlanishining turli davrlari: bolalik, usmirlik va uspirimlik bosqichini bosib utadilar. Shu davrlar ijtimoiy borliq va voqieliklar haqida aniq bilimlarga ega buladilar. Shu yillarr ichida bolaning ahloqiy tuyg`uli rivojlanadi, xulqi va ongi urtasida uyg`unlik vujudiga keladi, xarakter tarkib topadi. Bolalarning esh va rivojlanish xususiyatiga kura beriladigan tarbiyaning mazmuni ham uzgarishiga olib keladi. Tarbiya berishda har bir oquvchining shaxsiy xususiyatlarini ham hisobga olish katta ahamiyatga ega.

• Jamoa va jamoa erdamida tarbiyalash. Tarbiya jarayonining oquvchilarning jamsoa bulib birlashishlari, ularda manfaatdor birligi, uzaro erdam tuyg`usini ustirishga xizmat qilish lozim.Tug`ri tashkil etilgan jamoa odjamlarning qobiliyat va iste`dodini rovjlanishi uchun keng imkoniyatga ega buladi. oquvchilar axil jamoa bulib uyushganlaridagina tarbiya ishlarini amalga oshirish ancha engil va muvafaqqiyatli buladi.

• Oqituvchi hamma vaqt oquvchilar jamoasiga odatlanib, jamoada yashash va ishlashga urganib borishi lozim.
• Tarbiyada oquvchi xulqidagi ijobiy siftlarga tayanib, salbiy xislatlarni yuqotib borish. Mahoratli pedagoglar uz oquvchilarining shaxsiy fazilatlarini yaxshi biladilar.

• Tarbiya maqsadini amalga oshirish uchun bola xulqidagi ijobiy sifatlarga suyanib ish kuradilar. Boladagi ijobiy sifatlardan tayanish uning salbiy sifatlarini yuqotish, emon odatlardan qaytarishning eng yaxshi vositasidir. Tarbyuiya muvofaqqiyati mazkur masalaning tug`ri hal etilishiga Oqituvchi (tarbiyachi) tomonidan qullanilaetgan metodlar ham muhim ahamiyatga egadir.

• Tarbiya metodlari bola shaxsini har tomonlama kamol toptirish maqsadi bilan belgilanadi va tarbiya jarayoniga taaluqli kupgina tarkibiy qismlarni uz ichiga oladi. Tarbiya metodlari ijtimoiy jamiyat tomonidan ta`lim muassasalari oldiga har tomonlama barkamol, erkin, ijodkor,mustaqil fikr egasi etib tarbiyalash vazifalari bilan belgilanadi.

• Bu boradagi vazifalar yosh avlodni O’zbekiston Respublikasi mustaqilligini mustahkamlash. Vatan ravnaqi halq farovonligi yulida faoliyat olib boruvchi shaxslarni tarbiyalash, ularni bu kurashga jalb ettirish orqali amalga oshiriladi. Ushbu g`oyaga tayangan holda. Tarbiya qonuniyatlariga muvofiq tarbiya metodlaridan foydalanib ish qurish lozim buladi.

• Tarbiya metodlari yunoncha («metodos»- yul)-bu Oqituvchi(tarbiyachi)va jamoa tomonidan g`oyaviy va ma`naviy e`tiqodlarini, ma`naviy his-tuyg`u va odatlarini tarkib toptirish maqsadida qullaniladigan shaxsga tarbiyaviy ta`sir kursatish usullari demakdir.

• Tarbiya metodlari oquvchi(tarbiyalanuvchilar)ning uz shaxsini takomillashtirish borasidagi harakatni ham tashkil etishni nazarda tutadi. Shu bois hozirgi zamon pedagogikasida tarbiya metodlari Oqituvchi va oquvchilarning tarbiyaviy vazifalarni hal qilishga qaratilgan uzaro bog`langan, birgalikdagi faoliyati usuli sifatida qarab chiqiladi.
• oquvchilar u eki bu tarbiyaviy ta`sirga turlicha munosabatda buladilar. Bu ularning individual xususiyatlariga, tarbiyalangalik darajasiga

• Tarbiya metodlari o’quvchi(tarbiyalanuvchilar)ning uz shaxsini takomillashtirish borasidagi harakatni ham tashkil etishni nazarda tutadi. Shu bois hozirgi zamon pedagogikasida tarbiya metodlari Oqituvchi va oquvchilarning tarbiyaviy vazifalarni hal qilishga qaratilgan uzaro bog`langan, birgalikdagi faoliyati usuli sifatida qarab chiqiladi.
• oquvchilar u eki bu tarbiyaviy ta`sirga turlicha munosabatda buladilar. Bu ularning individual xususiyatlariga, tarbiyalangalik darajasiga.

• Tarbiya metodlarining qay darajada urinli va samarali tanlan-gani hamda mohirona qullanilganligiga bog`liq.Tarbiya metodlarini tug`ri tanlash tarbiya vazifalarini ijobiy hal qilishda,oquvchilarning uz-uzini tarbiyalash va faoliyatini rag`batlantirishda erdam beradi.

• Tarbiyaviy natijalarga erishishni istagshan har bir Oqituvchi (tarbiyachi) tarbiya metodlari va ularning mohiyatini puxta uzlashtirishib olish maqsadga muvofiqdir.

• Tarbiya jarayonida ushbu qoida va me`rlar shaxsning e`tiqodi, ishonchi va haetiy qarashlargi aylanadi. Ushbu guruhga ma`naviy (ahloqiy,estetik, siesiy, huquqiy, jismoniy, ekologik, iqtisodiy va h.k) mazmunidagi suhbatlar, hikoyalar ma`ruzalar hamda namuna kursatish metodlarini kiritish mumkin.

• Ikkinchi uruh metodlari erdamida oquvchida ma`naviy mazmunga ega odatlar hosil qilinadi. oquvchi hulqida ijtimoiy tarbiyaning mazmuniga muvofiq ma`naviy odatlar asosan faoliyat zaminida tarkib topadi.

• Etiboringiz uchun raxmat.