Тараққиёт тасодиф эмас, балки заруратдир Г. Спенсер toshkent davlat agrar universiteti

- ишлаб чиқаришга сарфланган жами ресурслар ва меҳнат харажатлари, МДж/га

•  

Технологик усул (ёки восита) самарадорлиги

Бунда,

- қишлоқ хўжалик экинларига ишлов беришга доир маълум бир усул ёки воситаларнинг самарадорлик кўрсаткичи, кг/МДж;

- маълум бир усул (восита)ни қўллаган ҳолда ва сарфланаётган жами ресурслар ва меҳнатлар харажатлари, МДж/га.

•  

Қишлоқ хўжалик селекциясида илмий – тадқиқот ва тажриба конструкторлик ишлари (ИТТКИ)нинг натижалари икки – номоддий ва моддий шаклда бўлиши мумкин. Биринчи шаклга селекция ютуқлари, иккинчисига – уруғлар ва экиш материаллари киради. Натижанинг ҳар бир шаклига ўзининг юридик ҳуқуқлари хосдир. Масалан, уруғлар ва экиш материаллари мулкий муаллифлик ҳуқуқи объектлари ҳисобланади, селекция ютуқлар эса мутлақ ҳуқуқ объектларидир.

Қишлоқ хўжалик селекциясида илмий – тадқиқот ва тажриба конструкторлик ишлари (ИТТКИ)нинг натижалари икки – номоддий ва моддий шаклда бўлиши мумкин. Биринчи шаклга селекция ютуқлари, иккинчисига – уруғлар ва экиш материаллари киради. Натижанинг ҳар бир шаклига ўзининг юридик ҳуқуқлари хосдир. Масалан, уруғлар ва экиш материаллари мулкий муаллифлик ҳуқуқи объектлари ҳисобланади, селекция ютуқлар эса мутлақ ҳуқуқ объектларидир.

Иқтисодий манфаат олишнинг учта асосий йўли мавжуд:

• Биринчи йўналиш - мутлоқ ва мулкий ҳуқуқларга эга бўлган субъект мустақил равишда уруғ ва (ёки) экиш материалини такрорий ишлаб чиқариши, яъни ўзининг ишлаб чиқаришида мутлоқ ҳуқуқдан фойдаланиш мумкин
• Иккинчи йўналиш – субъект селекция ютуғига бўлган мутлақ ҳуқуқни уруғ ва экиш материалларига бўлган мулкий ҳуқуқ билан биргаликда бозорнинг бошқа субъекти ихтиёрига тўлалигича ўтказади.
• Учинчи йўналиш биринчи ва иккинчи вариантлар ўртасида оралиқ: ҳуқуқ субъекти уруғ ёки экиш материалини такрорий ишлаб чиқариш билан шуғулланади, шунингдек, бошқа шахсга(лицензияга) тегишли селекция ютуғига бўлган мутлақ ва мулкий ҳуқуқни, уруғчиликда фойдаланиш учун уруғ ёки экиш материалини топширади.