Taqrizchilar: S. J

Uyilma zichligi, kg/m^3	Zichligi, g/sm^3
Suvshimuvchanligi, %
1	1880	2,89	8,34
2	1870	2,91	8,94
3	2030	2.88	7,97
4	1983	2.90	8,16
5	2015	2.88	8,04

Dolomit xomashyosi mineralogik tarkibi
7.7-jadval

№	Komponentlar	Namunalar tartib raqami
		1	2	3	4	5
1	CaO	30,2	30,46	29,87	29,99	30,12
2	MgO	20,8	19,82	20,82	20,66	20,01
3	SiO2	0,7	1,72	1,42	1,28	1,56
4	FeiOs	0,1	0,28	0,06	0,06	0,16
5	AI2O3	0,85	0,52	0,40	0,33	0,54
6	SOs	0,65	0,68	0,98	0,76	0,67
7	NaiO	0,22	0,24	0,31	0,8	0,28
8	K2O	0,1	0,15	0,18	0,12	0,16
9	P.p.p	46,30	45,58	46,33	46,60	46,28
10	S	99,82	99,45	99,76	99,96	99,78

Dolomit xomashyosi asosida karboporit g‘ovak to‘ldiruvchi olishda maksimal zichlikka minimal xajmiy og‘irlikda erishish talab etiladi.
Dolomit sarfini oshishidan kuydirish jarayonida SO2 ajralishi natijasida hajmiy og‘irlik keskin kamayadi. Karboporit g‘ovak to‘ldiruvchisi olishda massa tarkibida dolomit 50-60% va bentonit gili 40-50% qabul qilish istiqbolli hisoblanadi. Pishirishni yaxshilashda xomashyo tarkibidagi dolomitni yirikligi 0,5 mm gacha, darboza gilini 1,5 mm gacha tuyib, massa bo‘yicha miqdorlab, 17-19% namlikda granulalar olindi.
Dolomit ishlab chiqarishda granulalar tarelka tipidagi va shnekli granulyatorlarda qoliplanib, mufel pechida 1050, 1100, 1150 va 1200⁰S da
pishirildi.
O’z-o’zini tekshirish uchun savollar:

1. 
   O‘zbekistonda dolomitlar va dolomitli oxaktosh konlari bormi?
   
2. 
   Dolomit konlarida i shshab chiqarishda necha foiz sanoat chiqindilari chiqadi?
   
3. 
   Kuydirilgan dolomit asosida qanday qurilish materiallari olinadi?
   
4. 
   Dolomit uyilma zichligi.
   
5. 
   Dolomit xususiyatlari
   
6. 
   Dolomit xomashyosi mineralogik tarkibi
   
7. 
   Dolomit necha daraja haroratda pishiriladi?
   

ILOVALAR
MODULLI O’QITISHDA FOYDALANILADIGAN INTERFAOL TA'LIM
METODLARI
1. «Kichik guruhlarda ishlash» metodi
Kichik guruhlarda ishlash-pedagog tomonidan berilgan ma’lum bir topshiriqni hamkorlikda bajarish uchun talabalarni kichik guruhlarga ajratib, berilgan topshiriqning yechish yo’llarini ishlab chiqishni taqozo etuvchi metoddir.
Ushbu metod qo’llanilagnda talaba kichik guruhlarda ishlab, darsda faol ishtirok etish xuquqiga, boshlovchi rolida bo’lishiga, bir-biridan o’rganishga va turli nuqtai-nazarlarni qadrlash imkoniga ega bo’ladi.
Kichik guruhlarda ishlash metodi qo’llanilganda pedagog boshqa noan’anaviy metodlarga qaraganda vaqtni tejash imkoniyatiga ega bo’ladi. CHunki, pedagog bir vaqtning o’zida barcha talabalarni mavzuga jalb eta oladi va baholay oladi.
Qo’llanish usuli

1. 
   Faoliyatni tanlash. Mavzuga oid muammo shunday tanlanadiki, natijada talabalar uni o’rganish (bajarish) uchun ijodiy faoliyat ko’rsatishlari zarur bo’ladi va vazifalar belgilab olinadi.
   
2. 
   Zaruriy asos yaratish. Talabalar kichik guruh ishida qatnashishlari uchun tanlangan faoliyat bo’yicha ba’zi bilim, ko’nikma va malakalarni oldindan egallagan bo’lishlari kerak.
   
3. 
   Guruhni shakllantirish. Odatda har bir guruhda 3-5 talaba bo’ladi, (ehtimol, kam yoki ko’p bo’lishi mumkin). Agar guruhda ishlash u yoki bu yozma xujjat tayyorlashni talab etsa, yaxshisi 2-3 kishili guruh tuzilgani maqbul. Guruhda ishlash talabalar o’rtasida vazifalarni aniq taqsimlashga tayanadi. (Misol uchun, bir talaba munozarani boshqaradi, ikkinchisi yozib boradi, uchinchisi spiker (sardor) rolini o’taydi va hakozo). Audititoriyani guruhlarga ajratish, hohish bo’yicha yoki hisob bo’yicha amalga oshiriladi.
   
4. 
   Aniq yo’l-yo’riqlar ko’rsatish. Talabalarga faoliyatni bajarish bo’yicha aniq va hajm jihatdan ko’p bo’lmagan tushuntirish beriladi. pedagog guruhlarning ishlash tezligi turlicha bo’lishini inobatga olgan holda vaqt chegarasini aytadi. Guruhlar kerakli materiallar va axborotlar bilan tahminlanadi. Talabalar guruhda ishni boshlashlari uchun o’quv vazifalarini aniq tushunib yetganlmgm tekshirib ko’riladi.
   
5. 
   Qo’llab-quvvatlash va yo’naltirish. pedagog zarurat tug’ilsa guruhlar yoniga navbatma-navbat kelib to’g’ri yo’nalishda ishlayotganligini qayd etadi yoki ularga yordam beradi, guruhlarga tazyiq o’tkazilmaydi.
   

Muhokama qilish va baholash. Guruhlar yakuniy bosqichda ish natijalari bo’yicha axborot beradilar. Buning uchun har bir guruh o’z sardorini belgilaydi. Zarurat tug’ilsafaoliyat natijalari bo’yicha bildirilgan fikrlar pedagog tomonidan yozib boriladi. Muhimi, guruhda muammo yechimining asoslanishini aniqlashtirib olishdir. Agar vaqt yetarlicha bo’lsa, u yoki bu fikrni argumentlashda guruhlar bir- biriga savol ham berishlari mumkin. Kichik guruhlarda ishlash natijalari pedagog tomonidanbaholanadi. Bunda faoliyatni to’g’ri va aniq bajarish, vaqt sarfi asosiy mezon hisoblanadi.
Kichik guruhlarda ishlash metodining afzalliklari:

• 
  o’qitish mazmunini yaxshi o’zlashtirishga olib keladi;
  
• 
  muloqotga kirishish ko’nikmasining takomillashishiga olib keladi;
  
• 
  vaqtni tejash imkoniyati mavjud;
  
• 
  barcha talabalar jalb etiladi;
  
• 
  o’z-o’zini va guruhlararo baholash imkoniyati mavjud bo’ladi.
  

Kichik guruhlarda ishlash metodining kamchiliklari:

• 
  kuchsiz talabalar bo’lganligi sababli, kuchli talabalarning ham ‘ast baho olish ehtimoli bor;
  
• 
  barcha talabalarni nazorat qilish imkoniyati ‘ast bo’ladi;
  
• 
  guruhlararo o’zaro salbiy raqobatlar ‘aydo bo’lib qolishi mumkin;
  
• 
  guruh ichida o’zaro nizo ‘aydo bo’lishi mumkin.
  

“To’ldiruvchilar tavsifi” mavzusini o’rganishda “Kichik guruhlarda ishlash”
metodini qo’llash
“Kichik guruhlarda ishlash” metodi - ta'lim oluvchilarni faollashtirish maqsadida ularni kichik guruhlarga ajratgan holda o’quv materialini o’rganish yoki berilgan topshiriqni bajarishga qaratilgan darsdagi ijodiy ish.
Ushbu metod qo’llanilganda ta'lim oluvchi kichik guruhlarda ishlab, darsda faol ishtirok etish huquqiga, boshlovchi rolida bo’lishiga, bir-biridan o’rganishga va turli naqtai nazarlarni qadrlash imkoniga ega bo’ladi.
“Kichik guruhlarda ishlash” metodi qo’llanilganda ta'lim beruvchi boshqa interfaol metodlarga qaraganda vaqtni tejash imkoniyatiga ega bo’ladi. Chunki o’qituvchi bir vaqtning o’zida barcha o’quvchilarni mavzuga jalb eta oladi va baholay oladi.
Quyida To’ldiruvchilar tavsifi mavzusini o’rganishda “Kichik guruhlarda ishlash” metodining bosqichlari keltirilgan:

1. 
   Faoliyat yo’nalishi aniqlanadi. Mavzu bo’yicha bir-biriga bog’liq bo’lgan masalalar belgilanadi:
   

• 
  og’ir betonlar uchun qanday to’ldiruvchilar ishlatiladi?
  
• 
  yengil betonlar uchun qanday to’ldiruvchilar ishlatiladi.
  

2. 
   Kichik guruhlar belgilanadi. O’quvchilar guruhlarga 3-6 kishidan bo’linishlari mumkin: har bir guruh uziga nom beradi (misol uchun “Bunyodkor”, “Ilg’or” va sh.k.)
   
3. 
   Kichik gurhlar topshiriqni bajarishga kirishadilar.
   

Qo’yilgan masala bo’yicha o’z fikrlarini varaqqa yozadilar (misol uchun to’ldiruvchilar qanday guruhlarga bo’linadi yoki yengil betonlar uchu qanday to’ldiruvchilar ishlatiladi?)

4. 
   O’qituvchi tomonidan aniq ko’rsatmalar beriladi va yo’naltirib turiladi (masalaning yechimini to’ishda nimalarga e'tibor berish lozim).
   
5. 
   Kichik guruhlar taqdimot qiladilar (har bir guruh varaqlarga muammoni yechish bo’yicha yozilgan ma'lumotlarni doskaga osib tushuntirish beradilar).
   
6. 
   Bajarilgan topshiriqlar muhokama va tahlil qilinadi (muhokama va tahlil etishda barcha o’quvchilar qatnashishlari mumkin).
   
7. 
   Kichik guruhlar faoliyati baholanadi (Guruh o’quvchilari va umuman kichik guruh faoliyati baholanadi. Faol ishtirok etgan o’quvchilar rag’batlantiriladi)
   

2. 
   «Bahs-munozara» metodi
   

Bahs-munozara-talabalarni ikki guruhga bo’lgan holda, biror mavzu bo’yicha o’zaro bahs, fikr almashinuv tarzida o’tkaziladigan o’qitish metodidir.
Har qanday mavzu va muammolar mavjud bilimlar va tajribalar asosida muhokama qilinishi nazarda tutilgan holda, ushbu metod qo’llaniladi. Bahs- munozarani boshqarish vazifasini talabalarning biriga to’shirish mumkin. Bahs- munozarani erkin holatda olib borish va har bir talabani munozaraga jalb etishga harakat qilish lozim. Ushbu metod olib borilayotganda talabalar orasida ‘aydo bo’ladigan nizolarni darhol bartaraf etishga harakatqilish kerak.
Bahs-munozara metodining afzalliklari:

• 
  talabalarni mustaqil fikrlashga undaydi;
  
• 
  talabalar o’z fikrining to’g’riligini isbotlashga harakat qiladilar;
  
• 
  talabalarda eshitish qobiliyatining rivojlanishiga yordam beradi.
  

Bahs-munozara metodining kamchiliklari:

• 
  pedagogdan boshqarish mahoratini talab etadi;
  
• 
  talabalarning bilim darajasiga mos va qiziqarli bo’lgan mavzu tanlash
  

talab etiladi.
Masalan quyidagi savol berish mumkin - yengil betonlar uchun to’ldiruvchi- larning qaysi turi samarali?
3.“Insert” metodi
“Insert” metodi Metodning maqsadi: Mazkur metod talabalarda yangi axborotlar tizimini qabul qilish va bilimlarni o’zlashtirilishini yengillashtirish maqsadida qo’llaniladi, shuningdek, bu metod talabalar uchun xotira mashqi vazifasini ham o’taydi. Metodni amalga oshirish tartibi:
o’qituvchi mashg’ulotga qadarD □ mavzuning asosiy tushunchalari mazmuni eritilgan in’ut-matnni tarqatma eki taqdimot ko’rinishida tayerlaydi;
yangi mavzu mohiyatiniD □ erituvchi matn ta'lim oluvchilarga tarqatiladi eki taqdimot ko’rinishida namoyish etiladi;
ta'lim oluvchilar individual □ □ tarzda matn bilan tanishib chiqib, o’z shaxsiy qarashlarini maxsus belgilar orqali ifodalaydilar. Matn bilan ishlashda talabalarga quyidagi maxsus belgilardan foydalanish tavsiya etiladi:
“Zich to’dirgichlar (qum)” mavzusini «Insert» usulida o’rganish.