Taqi biq fakulteti 20 20 guruh talabasi Mamatov Katimjonning falsasa fanidan tayyorlagan taqdimoti mavzu: Falsafa tarixida inson mohiyatiga oid qarashlar tasnifi

Qur'onda odamlarni imonga chaqirish bilan bir qatorda ko‘plab turli-tuman mavzular yuzasidan fikrlar aytilgan. Ba'zida osmonlar, ba'zida hayvonlar va ba'zida o‘simliklar Allohning mavjudligiga dalil qilib keltirilgan. Ko‘pchilik oyatlarda esa odamlar o‘zlarining yaratilishi haqida mulohaza yuritishga chaqiriladilar. Ularga tez-tez inson qay tarzda dunyoga kelgani, u qaysi bosqichlarni bosib o‘tgani va undan maqsad, mohiyat nima ekani eslatib turiladi: (Ey insonlar!) Sizlarni Biz yaratdik-ku! Bas, tasdiq etmaysizmi?! Sizlar to‘kadigan maniy (urug‘)ni (o‘ylab) ko‘rdingizmi? Uni sizlar yaraturmisizlar yoki Biz yaratuvchimizmi?! («Voqea» surasi, 57-59-oyatlar)

• Qur'onda odamlarni imonga chaqirish bilan bir qatorda ko‘plab turli-tuman mavzular yuzasidan fikrlar aytilgan. Ba'zida osmonlar, ba'zida hayvonlar va ba'zida o‘simliklar Allohning mavjudligiga dalil qilib keltirilgan. Ko‘pchilik oyatlarda esa odamlar o‘zlarining yaratilishi haqida mulohaza yuritishga chaqiriladilar. Ularga tez-tez inson qay tarzda dunyoga kelgani, u qaysi bosqichlarni bosib o‘tgani va undan maqsad, mohiyat nima ekani eslatib turiladi: (Ey insonlar!) Sizlarni Biz yaratdik-ku! Bas, tasdiq etmaysizmi?! Sizlar to‘kadigan maniy (urug‘)ni (o‘ylab) ko‘rdingizmi? Uni sizlar yaraturmisizlar yoki Biz yaratuvchimizmi?! («Voqea» surasi, 57-59-oyatlar)

F.ga haqiqatga eltuvchi taʼlimot sifatida yondashgan sokratchilar maktabi vakillari nuqtai nazaridan karasak, "haqiqatga muhabbat", "haqiqatni sevish" degan maʼno kelib chiqadi. F. haqida fan tarixida turlicha, hatto birbiriga qaramaqarshi qarashlar mavjud. F.ga hamma fanlarning boshlanishi, olamning asl mohiyatini va universal qonunlarini ochuvchi fan deb yondashishdan tortib uni oʻz tadqiqot obʼyekti va predmetiga ega boʻlmagan mavhum va oʻta umumlashgan, inson uchun foydasiz bilimlar majmui deb hisoblovchilar ham uchraydi. Insoniyat foydalanayotgan barcha bilimlar F.dan boshlanib, falsafiy xulosa bilan yakunlanadi. F.ni fan darajasiga olib chiqqan Platon uni "mavjudlikni, mangulikni va doimiylikni bilish", Aristotel "narsalarning sabablari va asosiy tamoyillarini tadqiq etuvchi fan" deb bilgan, stoiklar uni nazariy va amaliy tafeilotlarga intilish deb, epikurchilar unga "aql vositasida baxtga erishish yoʻli" deb qaragan. Forobiy F.ni "hikmatni qadrlash" yoki fikrlash sanʼati deb bilgan. Oʻrta asrlar xristian F.sida u "tabiiy akl nuri vositasida erishiladigan dunyoviy donolik" (teologiya esa ilohiylik nuri vositasida erishiladigan ilohiy donolik) deb taʼriflangan.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

• arxiv.uz
• ziyo.net
• islom.uz