"tan-shu" xitoy tilidagi markaziy osiyo tarixiga oid manbalar kesimida

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 2 
ǀ
ISSUE 6 
ǀ
2021 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
 
Page 230
“TAN-SHU” XITOY TILIDAGI MARKAZIY OSIYO TARIXIGA OID 
MANBALAR KESIMIDA 
 
Temirbek Baxromjon o‘g‘li Qo‘chqorov 
Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti 
ANNOTATSIYA 
Maqolada Markaziy Osiyoning qadimgi tarixni o’rganishda “Tan-shu” asarini 
qanchalik ahamiyatga molik ekanligi va bu asarda bizning hududimizni qadimgi joy 
nomlarini qanday atalganligi haqida ma’lumot berilgan. 
Kalit so’zlar: 
Tan-shu, Markaziy Osiyo, A.Xo’jayev, Bichurin, Farg’ona, Dovon, 
Yuechji. 
TAN-SHU IN CHINESE SOURCES OF CENTRAL ASIAN HISTORY 
 
ABSTRACT 
The article explains the importance of Tan-shu in the study of the ancient history 
of Central Asia and how it called our region ancient places. 
Keywords: 
Tan-shu, Central Asia, A.Khojayev, Bichurin, Fergana, Dovan, 
Yuechji. 
Milodiy VI asrgacha yozilgan xitoy manbalaridagi ma’lumotlarni A. Xo‘jayevning 
chuqur o‘rganishi natijasida qadimiy Farg‘ona mamlakati bilan uning ilk poytaxt 
shahrining nomi bir xil bo‘lganligi va ular xitoycha atrofi tog‘lar bilan o‘ralgan tekislik 
ma’nosini bildiruvchi bitta Yuan ieroglifi bilan ifodalanganligi aniqlaydi. 
Chalkashliklarning oldini olish maqsadida qadim xitoy tarixchilari mamlakat nomiga 
“da” (da - buyuk, katta) so‘zini kushish orqali uni Da-yuan zamonaviy o‘qilishi Davan - 
Buyuk Parkona yoki Katta Parkona) deb nomlashgan. Shuning uchun biz mazkur 
tarjimalarida ushbu yondashuvni to‘g‘ri topib, asl matnning mazmuniniga mos holda 
“Day-yuan” (“Davan”) toponimini Buyuk Farg‘ona deb qo‘llaydi. Ammo ayrim 
hollarda mamlakat nomi bo‘lmish Day-yuan (Davan) toponimi qisqartirilib, Yuan (Van) 
deb yozilgan. Buni mavjud tarjimalardan emas, balki faqat asl matndan bilib olish 
mumkinligini ta’kidlaydi. Bunday hollarda mamlakat nomini Farg‘ona davlati deb 
tarjima qilib, uning yoniga qavs ichida aslidagi “yuan” ieroglifini yozib qo‘ydik. N.Ya. 
Bichurin tarjimalarida shu kamchilik bartaraf etilmaganligi tufayli uning asarlarida 
“Yuan-cheng” (Farg‘ona qal’asi yoki shahri) tushunchasi yo‘qolib kqolgan. N.Ya. 
Bichurin “Davan” Farg‘ona ekanligini yaxshi bilgan. Biroq u ushbu atamadagi 
“van”ning uo‘zi Pomir xalqlari tilida “atrofi tepaliklar yoki tog‘lar bilan o‘ralgan 
tekislik” ma’nosini anglatuvchi “Parkona” so‘zining tarjimasi ekanligini aytib 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 2