Ta’minot, boshqaruv va h k. ham mavjudligi bilan

 

22.2. Davlat pensiyasi va jamg‘arib boriladigan pensiya 

 ta’minoti 

 

Aholini  ijtimoiy  himoya  qilish  bo‘yicha  choralarning  tarkibida 

davlat  pensiyalari  muhim  o‘rin  egallaydi.  Pensiya  ta’minotining 

ijtimoiy  ahamiyati  shu  bilan  aniqlanadiki,  hozirgi  paytda 

O‘zbekistondagi  ko‘plab  qariyalar,  nogironlar  va  ularning  oila 

a’zolari, 

boquvchisini 

yo‘qotganlarning 

hayotiy 

muhim 

manfaatlariga o‘z ta’sirini ko‘rsatadi. 

Bozor munosabatlariga  o‘tilishi munosabati  bilan  davlat pensiya 

tizimi  murakkab  ahvolga  tushib  qoldi.  Pensionerlarning  daromadlari 

---

536 

doimiy  ravishda  baholarning  darajasidan  ortda  qolmoqda.  Qarilik 

bo‘yicha  (yoshga  doir)  pensiyaning  o‘rtacha  miqdori  hayotning 

yashash  darajasidan  ancha  past.  Shu  munosabat  bilan  iqtisodiy 

islohotlarni amalga oshirish sharoitida fuqarolarning pensiya ta’minoti 

bo‘yicha huquqlarini davlat tomonidan kafolatlanishini kuchaytirish va 

pensiya  tizimini  barqaror  rivojlantirish  shart-sharoitlarini  yaratish 

maqsadida mamlakatda pensiya tizimi isloh qilinmoqda. 

Pensiya 

tizimini 

isloh 

qilishning 

negizida 

pensiya 

to‘lanmalarini 

moliyalashtirishning 

jamg‘ariladigan 

prinsiplari 

asosida 

tashkil 

qilish 

yotadi. 

Unga 

muvofiq 

ravishda 

pensiyalarning 

quyidagi 

uch 

darajasini 

o‘rnatish 

ko‘zda 

tutilmoqda: 

•  jamg‘ariladigan  pensiyalar  –  yollanib  ishlaydiganlarga 

beriladi,  butun  mehnat  faoliyati  davomida  olingan  ish  haqiga 

nisbatan  ajratmalar  va  bu  ajratmalarni  saqlab  o‘z  oborotida 

foydalanganligi  uchun  ular  tomonidan  to‘lanadigan  foizlar 

hisobidan amalga oshiriladi; 

•  ijtimoiy  pensiyalar  –  o‘zlariga  pensiya  to‘lanmalarining 

to‘lanishi  uchun  zarur  bo‘lgan  mablag‘larni  jamg‘armagan  va 

hayot  kechirish  uchun  zaruriy  mablag‘larga  ega  bo‘lmagan 

shaxslarga  umumiy  soliqlar  yoki  majburiy  ajratmalar  hisobidan 

to‘lanadi; 

•  qo‘shimcha pensiyalar – alohida toifadagi ish beruvchilardan 

undiriladigan  yoki  ish  beruvchilar  va  xodimlar  tomonidan  ixtiyoriy 

ravishda o‘tkazilgan mablag‘lar hisobidan amalga oshiriladi. 

Sekin-astalik  bilan,  oxir-oqibatda,  jamg‘ariladigan  pensiya 

pensiyaning asosiy ko‘rinishiga (turiga) aylanmog‘i lozim. 

Hozirgi  paytda  O‘zbekiston  Respublikasida  “Fuqarolarning 

davlat 

pensiya 

ta’minoti 

to‘g‘risida”gi 

Qonuniga 

muvofiq 

pensiyaning quyidagi turlari qo‘llanilib kelinayapti: 

•  yoshga doir pensiya;  

•  nogironlik pensiyasi; 

•  boquvchisini yo‘qotganlik pensiyasi.