Ta’minot, boshqaruv va h k. ham mavjudligi bilan

21.2. Pensiya jamg‘armasi 

 

Umumdavlat  moliyasi  tarkibidagi  bo‘g‘inlar  ichida  davlat 

byudjetidan  keyin  hajmi  va  iste’molchilarni  qamrab  olish  ko‘lami 

hamda  ijtimoiy  ahamiyati  bo‘yicha  ikkinchi  o‘rinda  turadigan 

markazlashgan  jamg‘armalardan  biri  bu  byudjetdan  tashqari 

Pensiya  jamg‘armasi  hisoblanadi.  O‘zbekiston  Respublikasida 

byudjetdan  tashqari  Pensiya  jamg‘armasiga  dastlab  O‘zbekiston 

Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasining  1996-yil  27-dekabrdagi 

“O‘zbekiston  Respub-likasi  ijtimoiy  ta’minot  vazirligi  huzurida 

Pensiya  jamg‘armasini  tashkil  etish  to‘g‘risida”gi  459-sonli 

qaroriga  muvofiq  asos  solingan.  Har  bir  yangi  tashkil  etilgan 

markazlashgan  jamg‘arma  oldiga  muayyan  maqsad  qo‘yilgani 

bois,  ushbu  jamg‘arma  oldiga  ham  zarur  maqsad  qo‘yildi. 

Jumladan,  Byudjetdan  tashqari  Pensiya  jamg‘armasining  bosh 

maqsadi  –  davlat  tomonidan  kafolatlangan  pensiya  ta’minoti 

tizimida  boshqaruv  tuzilmasini  takomillashtirish,  daromadlarga 

mo‘ljallangan majburiy badal, yig‘im va ajratmalarni to‘liq yig‘ilishini 

ta’minlash, shuningdek, aholini kuchli ijtimoiy himoya qilish uchun 

moliyalashtirish  chora-tadbirlarini  o‘z  vaqtida  va  to‘liqligicha 

ta’minlashga erishish hisoblanadi. 

2019-yil  1-yanvar  holatiga  binoan,  O‘zbekiston  Respub-

likasida  pensionerlar  soni  –  3485869  nafarni  tashkil  etdi. 

Shundan: 2618503 nafar  yoshga  doir  pensionerlar;  nogiron 

pensionerlar 370626 nafar va boquvchisini yo‘qotgan pensionerlar 

173922  nafarni  tashkil  etmoqda.  Ushbularni  ijtimoiy  himoya  qilish 

va  manzilli  yordam  berish,  o‘z  navbatida,  Byudjetdan  tashqari 

Pensiya jamg‘armasini tashkil etishga asos bo‘ladi.  

Byudjetdan 

tashqari 

Pensiya 

jamg‘armasining 

asosiy 

vazifalaridan  biri  O‘zbekiston  Respublikasining  1993-yil  3- 

sentyabrda  qabul  qilingan  “Fuqarolarni  davlat  pensiya  ta’minoti 

to‘g‘risida”gi  qonunini  hayotga  tatbiq  etishga  qaratilgan.  Qayd 

etilgan  qonunning  2-moddasida  quyidagi  ko‘rinishdagi  davlat 

pensiyalari zikr etilgan: 

– yoshga doir; 

– nogironligi bo‘yicha; 

---

500 

– boquvchisini yo‘qotganligiga ko‘ra. 

1995-yil 20-noyabrda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 

1289–sonli  Farmoni  e’lon  qilindi.  Mazkur  Farmonda  1996-yil  1- 

yanvardan  boshlab,  ishlayotgan,  xizmat  ko‘rsatayotgan  va  ish 

bajarayotgan  pensionerlar  uchun  mo‘ljallangan,  belgilangan 

pensiyaning  50%  to‘lanishi  nazarda  tutilgan.  Shuni  alohida  qayd 

etish joizki, ushbu tartib 2019 moliya yilidan boshlab bekor qilindi. 

Endilikda,  ikkinchi  jahon  urushi  qatnashchilari  yoxud  shularga 

tenglashtirilganlar,  I va II-guruh  nogironlari,  Chernobil  halokatini 

bartaraf  etishda  ishtirok  etgan,  shuningdek  hukumat  qarorlariga 

ko‘ra 

alohida 

kasb 

egalari 

bo‘lgan 

(masalan, 

shifokor-

pensionerlar, mudofaa, ichki ishlar, favquloddagi vaziyatlar, milliy 

gvardiya,  milliy  xavfsizlik,  bojxona  tizimidagi  pensionerlar, 

umumta’lim  muassasalari  va  maktabgacha  tarbiya  muas-

sasalarida faoliyat olib borayotgan pensionerlar, mahalla oqsoqoli 

va  boshqalar)  ishlayotgan  pensionerlar  kabi  ishlayotgan  barcha 

pensionerlar to‘liq 100% miqdorda olinishi belgilandi

102

. 

O‘zbekiston  Prezidenti  huzuridagi  Vazirlar  Mahkamasining 

1991-yil  14-yanvardagi  9-son  qaroriga  asosan  Pensiya  jamg‘ar-

masining  O‘zbekiston  jumhuriyat  bo‘limi  tashkil  etilgan.  Ijtimoiy 

ta’minot  tizimida  davlat  kafolatlarini  amalga  oshirish  hamda 

ijtimoiy  sug‘urta  mablag‘larining  to‘g‘ri  va  samarali  sarflanishi 

ustidan 

nazoratni 

kuchaytirish 

maqsadida 

O‘zbekiston 

Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasi  va  O‘zbekiston  kasaba 

uyushmalari  federatsiyasi  Kengashining  1993-yil  4-avgustdagi 

391-son qaroriga muvofiq, sobiq  SSSR Pensiya jamg‘armasining 

O‘zbekiston  Respublika  bo‘limi  negizida  Vazirlar  Mahkamasi 

huzuridagi  Ijtimoiy  sug‘urta  jamg‘armasi  tashkil  etilgan.  Unga 

O‘zbekiston kasaba uyushmalari federatsiyasi Kengashi tizimidan 

vaqtincha  mehnatga  qobiliyatsizlik,  homiladorlik  va  tug‘ish 

bo‘yicha, farzand tug‘ilganda, dafn etishga beriladigan nafaqalarni 

to‘lashga  yo‘naltiriladigan  davlat  ijtimoiy  sug‘urta  mablag‘lari 

berilgan.  Aholini  ijtimoiy  muhofaza  qilish  tizimini  yanada 

takomillashtirish,  pensiya  ta’minoti  uchun  majburiy  badallarning 

to‘liq  kelib  tushishi  hamda  davlat  ijtimoiy  sug‘urtasi  bo‘yicha 

pensiya va nafaqalarni to‘lashga xarajatlarni o‘z vaqtida moliyaviy 

ta’minlash  uchun  ijtimoiy  ta’minot  organlarining  mas’uliyatini 

oshirish 

maqsadida 

O‘zbekiston 

Respublikasi 

Vazirlar 

                                                 

102

  O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  “Fuqarolarning  pensiya  ta’minoti  tizimi  samaradorligini  oshirish  va 

pensionerlarni ijtimoiy qo‘llab-quvvatlashni kuchaytirishga oid qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida” gi ” 2018 yil 

12 dekabrda qabul qilingan PF-5597-son  Farmoni.  

509 

31-dekabrda  qabul  qilindi.  Ushbu  Qaror  jamg‘arma  daromadlarini 

shakllantirish,  taqsimlash  va  foydalanishini  muvofiqlashtirib 

turuvchi  me’yoriy  hujjat  bo‘lib  hisoblandi.  Davr  o‘tishi  bilan  va 

bozor  iqtisodiyoti  prinsiplari  va  qonunlari  milliy  iqtisodiyotga 

bosqichma-bosqich  joriy  etishi  jadallashishi  bilan  birga,  bandlikni 

qo‘llab-quvvatlash davlat jamg‘armasiga ham mos ravishda ijobiy 

o‘zgarishlar hamda qo‘shimchalar kiritilib borildi. 

1998-yil  1-may  kuni  O‘zbekiston  Respublikasining  “Aholi 

bandligi  to‘g‘risida”gi  qonuni  qabul  qilindi.  Mazkur  qonunni  qabul 

qilinishi  va  hayotga  tatbiq  etilishi  Bandlikni  qo‘llab-quvvatlash 

jamg‘armasining  mavqeini  yanada  kuchaytirishga  turtki  bo‘ldi. 

Chunki  qonunning  6-moddasida  mehnat  qilish  huquqi  kafolati  deb 

nomlanishining  o‘ziyoq  jamg‘armani  yanada  takomillashtirishga, 

resurslarini maqsadli ishlatilishiga zamin yaratdi.  

2003-yil  2-aprel  kuni  O‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar 

Mahkamasining  “O‘zbekiston  Respublikasi  Bandlikni  qo‘llab-

quvvatlash  davlat  jamg‘armasi  mablag‘larini  shakllantirish  va 

foydalanish  tartibi  to‘g‘risida”gi  Nizomni  tasdiqlash  bo‘yicha  173-

sonli  Qarori  e’lon  qilindi.  Mazkur  Qaror  bevosita  “Aholi  bandligi 

to‘g‘risida”  va  “Byudjet  tizimi  to‘g‘risida”gi  (hozirgi  kunda  ushbu 

Qonun O‘zbekiston Respublikasining “Byudjet kodeksi”ning qabul 

qilinishi munosabati bilan bekor qilingan) qonunlar negizida ishlab 

chiqildi. 

2016-yil  20-aprel  kuni  O‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar 

Mahkamasining  “Mehnat  organlari  faoliyatini  tashkil  etishni 

takomillashtirish  chora-tadbirlari  to‘g‘risida”gi  117-sonli  Qarori 

qabul qilinib, unga ko‘ra “O‘zbekiston Respublikasining Bandlikka 

ko‘maklashish  davlat  jamg‘armasi  mablag‘larini  shakllantirish  va 

ulardan foydalanish tartibi to‘g‘risida”gi Nizom qabul qilindi hamda 

unga  muvofiq  jamg‘armaning  mablag‘larini  shakllantirish  va 

ulardan foydalanishning asosiy yo‘nalishlari belgilanib olindi. 

2017-yil 24-may kuni O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 

“O‘zbekiston  Respublikasi  Bandlik  va  mehnat  munosabatlari 

vazirligi faoliyatini tashkil etish chora-tadbirlari to‘g‘risida” gi 3001-

sonli  Qarori  qabul  qilindi  va  unda  O‘zbekiston  Respublikasi 

Bandlikka 

ko‘maklashish 

davlat 

jamg‘armasi 

mablag‘larini 

shakllantirish  manbalari  va  mablag‘larini  sarflashning  asosiy 

yo‘nalishlari qayd etildi. 

---

508 

•  o‘z  vakolatlari  doirasida  ijro  etuvchi  direktorning 

o‘rinbosarlari  hamda  hududiy  boshqarmalar,  tuman  (shahar) 

bo‘limlari  rahbarlari  Jamg‘arma  o‘rtasida  lavozim  vazifalarini 

taqsimlaydi; 

•  o‘z  vakolatlari  doirasida  hududiy  boshqarmalar  va  tuman 

(shahar)  bo‘limlari  rahbarlari  Jamg‘arma  tomonidan  bajarilishi 

majburiy 

bo‘lgan 

buyruqlar, 

yo‘riqnomalar 

chiqaradi 

va 

ko‘rsatmalar beradi; 

•  belgilangan  mehnatga  haq  to‘lash  fondi  va  xodimlarning 

soni  doirasida  ijro  etuvchi  apparatning  shtatlar  jadvaliga 

o‘zgartirishlar  kiritadi  va  uni  tasdiqlaydi,  Jamg‘armaning  tarkibiy 

boshqarmalari to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlaydi; 

•  Jamg‘armaning 

ijro 

etuvchi 

apparati 

xodimlarini, 

Jamg‘armaning  Qoraqalpog‘iston  Respublikasi,  viloyatlar  va 

Toshkent 

shahridagi 

boshqarmalarining 

boshliqlari 

o‘rinbosarlarini, 

Jamg‘armaning 

tuman 

(shahar) 

bo‘limlari 

boshliqlarini lavozimga tayinlaydi va lavozimdan ozod qiladi; 

•  pul  mablag‘lari  va  moddiy  boyliklarning  buxgalteriya  hisobi 

yuritilishini,  statistika  va  buxgalteriya  hisobotlari  tuzilishini  va 

belgilangan tartibda taqdim etilishini tashkil qiladi; 

•  Jamg‘armaning  vaqtincha  bo‘sh  mablag‘larini  tijorat 

banklaridagi  depozitlarga  va  boshqa  moliyaviy  vositalarga 

joylashtiradi; 

•  qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vazifalar va vakolatlarni 

amalga oshiradi.