Ta’minot, boshqaruv va h k. ham mavjudligi bilan

Bahs-munozara yoki nazorat uchun savollar 

 

 

 

•  Davlat byudjeti daromadlari deb nimaga aytiladi? 

•  Nima  uchun  davlat  byudjeti  daromadlari  oraliq  xarakteriga 

ega? 

•  Davlat byudjeti daromadlari nima uchun zarur? 

•  Davlat  byudjeti  daromadlari  qanday  jarayonda  vujudga 

keladigan iqtisodiy munosabatlarni o‘zida ifoda etadi? 

•  Davlat  byudjeti  daromadlari  qanday  organlarning  ixtiyoriga 

kelib tushadi? 

•  Mamlakatlarning  davlat  tuzilishiga  bog‘liq  ravishda  davlat 

byudjeti daromadlari bir-biridan qanday farq qiladi? 

•  Miqdoriy  jihatdan  qaysi  tushuncha  katta:  davlat 

daromadlarimi yoki davlat byudjeti daromadlari? Nima uchun? 

•  Davlat  byudjeti  daromadlarining  moddiy-buyumlashgan 

shaklini nimalar tashkil etadi? 

•  Davlat byudjeti daromadlarining asosiy moddiy manbaini nima 

tashkil etadi? 

•  Davlatning  ehtiyojlarini  qondirishga  milliy  boylik  ham  jalb 

etilishi mumkinmi? Qanday hollarda? 

•  Milliy daromadning muayyan qismini davlat ixtiyoriga o‘tkazish 

qanday usullar yordamida amalga oshiriladi? 

•  Davlat  kreditiga  qanday  holatlar  inobatga  olingan  holda 

murojaat qilinadi? 

•  Davlat kreditini olishning qanday ikki yo‘li mavjud? 

•  Qanday  vaziyatlarda  davlat  qog‘oz  pullar  emissiyasiga 

murojaat qiladi? 

•  Davlat  byudjeti  daromadlari  kategoriyasining  namoyon 

bo‘lish shakllari nimalardan iborat? 

•  Miqdoriy  jihatdan  davlat  byudjetining  daromadlari  o‘zida 

nimani ifodalaydi? 

•  Davlat  byudjeti  daromadlarining  absolyut  hajmi  va  salmog‘i 

qanday omillarga bog‘liq? 

•  Davlat  byudjeti  daromadlarini  shakllantirish  jarayonining 

asosiy prinsiplarini bilasizmi? 

•  Davlat  byudjeti  daromadlarining  asosiy  qismi  soliqlar 

yordamida  byudjetga  undirilishi  tufayli  bu  jarayonda  ularga 

nisbatan qanday prinsiplardan foydalaniladi? 

---

402 

•  Davlat  byudjeti  daromadlari  qanday  mezonlar  asosida 

tasniflanishi (klassifikatsiya qilinishi) mumkin? 

•  Davlat  byudjeti  daromadlari  o‘zlarining  manbalariga  ko‘ra 

qanday guruhlarga bo‘linadi? 

•  Davlat byudjetining soliq daromadlari tarkibini aytib bering. 

•  Davlat byudjetining soliq xarakteriga ega bo‘lmagan daromad-

lari tarkibiga nimalar kiradi? 

•  Tushumlarning  qanday  turlari  (ko‘rinishlari)  davlat  byudjeti 

daromadlarining tarkibiga olinishi mumkin? 

•  Amaliyotda davlat byudjetining daromadlari qanday tartibda 

tasniflanayapti (klassifikatsiya qilinayapti)? 

•  To‘g‘ri (bevosita) va egri (bilvosita) soliqlarning tarkibini aytib 

bering. 

•  O‘zining  ijtimoiy-iqtisodiy  belgisiga  ko‘ra  davlat  byudjeti 

daromadlari qanday guruhlarga bo‘linishi mumkin? 

•  Mulkchilik shakliga ko‘ra davlat byudjeti daromadlari qanday 

ko‘rinishlarga ega bo‘lishi mumkin? 

•  Yuridik nuqtayi nazardan, davlat byudjeti daromadlari qanday 

guruhlardan tashkil topadi? 

•  Davlat byudjeti daromadlariga qanday daromadlar kiritiladi? 

•  O‘zbekiston  Respublikasining  respublika  byudjeti  qanday 

daromadlarni o‘z tarkibiga oladi? 

•  Qoraqalpog‘iston  Respublikasi  byudjeti  va  mahalliy 

byudjetlar 

daromadlari 

qanday 

daromadlar 

hisobidan 

shakllantirilishi mumkin? 

•  Byudjetlarning  barcha  daromadlari  u  yoki  bu  byudjetlarga 

biriktirilishiga qarab, qanday guruhlarga bo‘linishi mumkin? 

•  Davlat  byudjeti  daromadlari  qay  tarzda  (shaklda)  jalb  qilinishi 

mumkin? 

•  Qanday  metodlarni  qo‘llash  evaziga  subyektlarning 

daromadlari davlat byudjeti ixtiyoriga olinayapti? 

•  Hozir  davlat  byudjeti  daromadlarining  tarkibi  nimalardan 

iborat va uning tuzilmasi qanday? 

•  Milliy  iqtisodiyotda  qo‘llanilayotgan  davlat  byudjeti 

daromadlari  tizimining  samaradorligi  bevosita  qanday  omillarga 

bog‘liq va u o‘z ichiga nimalarni oladi? 

•  “Davlat  byudjeti  daromadlari”  va  “Davlat  daromadlari” 

tushunchalari o‘rtasiga tenglik belgisini qo‘yish mumkinmi?   

•  Soliqning ta’rifi qanday? 

•  Soliqlarning ijtimoiy mazmunini bilasizmi? 

415 

toifadagi  shaxslarga  qonun  hujjatlarida  belgilangan  imtiyozlar  va 

kompensatsiyalarni 

to‘lash 

xarajatlari 

jamoat 

ishlarini 

moliyalashtirish; 

2) davlat grantlari, subsidiyalar va ijtimoiy buyurtma shaklida 

nodavlat  notijorat  tashkilotlari  va  fuqarolik  jamiyatining  boshqa 

institutlari faoliyatini davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash xarajatlari;  

3) iqtisodiyot xarajatlari, shu jumladan:  

•  qishloq  va  suv  xo‘jaligi  sohasidagi  respublika  nazorat 

organlarining  xarajatlari,  suv,  qishloq,  o‘rmon  xo‘jaligi  xarajatlari, 

qishloq  xo‘jaligi  ekinlari  zararkunandalariga  qarshi  kurashish 

muassasalarining  xizmatlariga  haq  to‘lash  va  ularni  saqlab  turish 

xarajatlari; 

•  hosildorligi  past  yerlarda  davlat  ehtiyojlari  uchun  qishloq 

xo‘jaligi  mahsulotlarini  yetishtiruvchi  fermer  xo‘jaliklarini  moliyaviy 

qo‘llab-quvvatlash xarajatlari; 

•  qishloq  xo‘jaligi  tovar  ishlab  chiqaruvchilari  tomonidan 

to‘lanadigan  yagona  yer solig‘i  bo‘yicha  tushumlarga  muvofiq 

byudjetdan  ajratiladigan  mablag‘lar  va  O‘zbekiston  Respublikasi 

Vazirlar  Mahkamasi  huzuridagi  Sug‘oriladigan  yerlarning  meliorativ 

holatini  yaxshilash  jamg‘armasining  har  yili  tasdiqlanadigan  asosiy 

parametrlari doirasida byudjetdan ajratiladigan maqsadli mablag‘lar; 

•  qonun  hujjatlarida  O‘zbekiston  Respublikasining  respublika 

byudjetidan  moliyalashtirilishi  nazarda  tutilgan  standartlashtirish  va 

sertifikatlashtirish,  topografiya-geodeziya,  kartografiya  va  kadastr, 

shuningdek‚ geologiya qidiruv ishlari, davlat shaharsozlik kadastrini 

yuritish  xarajatlari,  chegaradosh  davlatlarga  haq  evaziga  yerdan 

foydalanish  to‘lovi,  gidrometeorologiya  xizmati  muassasalarini 

saqlab turish xarajatlari;  

•  atrof-muhit  va  landshaftning  muhofaza  qilinishini,  biologik 

xilma-xillikning himoya qilinishini ta’minlash bilan bog‘liq xarajatlar; 

•  «Sof  ichimlik  suvi»  jamg‘armasi  orqali  ichimlik  suvi  bilan 

ta’minlash tizimini rivojlantirish bilan bog‘liq xarajatlar. 

4)  respublika  vazirliklari,  davlat  qo‘mitalari  va  idoralari 

buyurtmachi 

bo‘lgan 

markazlashtirilgan 

investitsiyalarni 

moliyalashtirish xarajatlari; 

5)  davlat  hokimiyati  va  boshqaruvi  organlarini,  adliya  va 

prokuratura organlarini saqlab turish xarajatlari, shu jumladan: 

•  O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarini;  

•  O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti devonini; 

---

414 

•  qonun  hujjatlariga  muvofiq  ayrim  toifadagi  fuqarolarga  tibbiy 

xizmatlar 

ko‘rsatilganligi 

uchun 

respublika 

ixtisoslashtirilgan 

markazlari xarajatlarining o‘rnini qoplash (subsidiyalar);  

•  qabul  qilingan  davlat  dasturlariga  muvofiq  fuqarolarning 

sog‘lig‘ini saqlash tadbirlarini amalga oshirish xarajatlari;  

•  respublika  vazirliklari  va  idoralari  tasarrufidagi  madaniyat, 

jismoniy  tarbiya  va  sport  muassasalarini  saqlab  turish,  tele-  va 

radiodasturlar  yaratish  hamda  ularni  tarqatishga  doir  xizmatlar 

ta’minoti  va  ularga  haq  to‘lash,  hukumatning  alohida  qarorlariga 

ko‘ra  ommaviy  axborot  vositalarini  saqlab  turish,  kino-  va 

videomahsulotlar 

yaratish, 

madaniy 

meros 

obyektlarida 

restavratsiya  ishlarini  bajarish,  tasdiqlangan  kalendar  rejalarga 

muvofiq  madaniyat  va  sportni  rivojlantirish  bo‘yicha  qonun 

hujjatlarida  O‘zbekiston  Respublikasining  respublika  byudjetidan 

moliyalashtirilishi nazarda tutilgan maqsadli tadbirlar xarajatlari;  

•  fundamental,  amaliy  tadqiqotlar  va  innovatsiya  ishlarining 

davlat  ilmiy-texnik  dasturlari  doirasida  grantlar  bo‘yicha  amalga 

oshiriladigan ilmiy-texnik loyihalar, noyob ilmiy obyektlarni va fanga 

xizmat  ko‘rsatuvchi  muassasalarni  saqlab  turish,  ilmiy  loyihalar 

ekspertizasini  o‘tkazish  hamda  qonun  hujjatlariga  muvofiq 

O‘zbekiston Respublikasining respublika byudjeti hisobidan amalga 

oshiriladigan fanga doir alohida tadbirlar xarajatlari;  

•  davlat arxivlarini saqlab turish xarajatlari;  

•  respublika  vazirliklari  va  idoralari  tasarrufidagi  urush  hamda 

mehnat  faxriylari  uchun  pansionatlar  va  sanatoriylarni,  aholini 

ijtimoiy  muhofaza  qilish  muassasalarini  saqlab  turish,  shuningdek‚ 

qonun 

hujjatlarida 

O‘zbekiston 

Respublikasining 

respublika 

byudjetidan  moliyalashtirilishi  nazarda  tutilgan,  aholini  ijtimoiy 

muhofaza qilishga doir maqsadli tadbirlar xarajatlari; 

•  davlat mukofotlari, davlat pul mukofotlari bilan taqdirlanganligi 

munosabati  bilan  bir  yo‘la  beriladigan  davlat  pul  mukofotlari  va 

mukofotlarini to‘lash xarajatlari; 

•  bolalikdan  nogironlarga  va  bola  tug‘ilganda  beriladigan 

nafaqalarni,  qonun 

hujjatlarida 

ayrim  toifadagi  shaxslarga 

belgilangan  kompensatsiyalarni  to‘lash  uchun  vakolatli  organga 

mablag‘lar ajratish xarajatlari; 

•  Chernobil  AES  halokati  oqibatlarini  tugatishda  ishtirok  etgan 

shaxslarni  va  radiatsiya-yadro  obyektlarida  harbiy  xizmatni  o‘tagan 

pensiya  yoshidagi  shaxslarni  ijtimoiy  qo‘llab-quvvatlash,  ayrim 

403 

•  Soliqlarning moddiy asosini nimalar tashkil etadi? 

•  Soliqlar qanday xarakterli belgilarga ega? 

•  Soliqlar qanday funksiyalarni bajaradi? 

•  Soliqlarning fiskal funksiyasining mazmunini nimada? 

•  Soliqlarning  tartibga  solish  (rag‘batlantirish)  funksiyasiga 

xarakteristika bering. 

•  Soliqlarning asosiy elementlari tarkibini aytib bering. 

•  Soliq subyekti nima? 

•  Soliq obyektini tushuntirib bering. 

•  Soliq manbai tarkibini aytib bering. 

•  Soliqqa tortish birligi qanday ataladi? 

•  Soliq  stavkasi  nima  va  uning  qanday  ko‘rinishlari  bo‘lishi 

mumkin? 

•  Soliq imtiyozlari deyilganda nimalar tushuniladi? 

•  Soliqqa tortiladigan baza (asos, negiz) nima? 

•  Soliq okladi deyilganda nima nazarda tutiladi? 

•  Soliq tizimi tushunchasini tushuntirib bering. 

•  Soliq mexanizmining ta’rifini aytib bering. 

•  Unitar  davlatlarda  soliq  tizimi  o‘z  ichiga  qanday  soliqlarni 

oladi? 

•  Federativ  davlatlarda  soliq  tizimi  necha  bo‘g‘indan  tarkib 

topadi? 

•  Byudjetga tushumlarning katta qismini ta’minlaydigan qanday 

asosiy soliqlar davlat byudjetiga biriktiriladi? 

•  Zamonaviy soliq tizimining vazifalarini aytib bering. 

•  O‘zbekiston  Respublikasining  soliq  tizimi  qanday  belgilar 

bilan xarakterlanadi? 

•  Soliqqa  tortish  jarayonlari  bilan  tartibga  solinadigan  soliq 

tizimining asosiy prinsiplarini aytib bering. 

•  Sizningcha,  hozirgi  sharoitda  soliq  tizimida  qanday 

nuqsonlar bor? 

•  Yangi  sharoitda  soliq  islohotlarini  amalga  oshirish  bo‘yicha 

davlat siyosatining asosiy yo‘nalishlarini tushuntirib bering. 

•  Mamlakatning  soliq  tizimi  qanday  belgilar  va  omillarga 

muvofiq tasniflanadi (klassifikatsiya qilinadi)? 

•  Soliqqa  tortishning  obyekti  hamda  soliq  to‘lovchi  va  davlat 

o‘rtasidagi  o‘zaro  munosabatlarga  bog‘liq  ravishda  soliqlar 

qanday guruhlarga bo‘linadi? 

•  Nega  soliqlarning  bir  guruhi  to‘g‘ri  (bevosita)  va  ikkinchi 

guruhi esa egri (bilvosita) soliqlar deb yuritiladi? 

---

404 

•  Qanday  soliqlar  to‘g‘ri  (bevosita)  soliqlarning  tarkibiga 

kiradi? 

•  Egri (bilvosita) soliqlarning tarkibi nimalardan iborat? 

•  Foydalanilishi  bo‘yicha  soliqlar  qanday  soliqlardan  iborat 

bo‘lishi mumkin? 

•  Yig‘ilishi  va  tegishliligi  qaysi  organga  bog‘liqligiga  qarab, 

soliqlar qanday soliqlarga bo‘linadi? 

•  Umumdavlat  soliqlari  nima  va  ularning  tarkibiga  qanday 

soliqlar kiradi? 

•  Qo‘shilgan qiymat solig‘i deganda nima tushuniladi? 

•  Boshqa soliqlarga nisbatan qo‘shilgan qiymat solig‘i qanday 

afzalliklarga ega?  

•  Kimlar qo‘shilgan qiymat solig‘ini to‘lovchilar hisoblanadi? 

•  Qo‘shilgan qiymat solig‘i orqali soliqqa tortishda qanday soliq 

imtiyozlari ko‘zda tutiladi? 

•  Odatda,  qo‘shilgan  qiymat  solig‘ini  to‘lashning  qanday 

muddatlari belgilanishi mumkin? 

•  Aksiz  solig‘i  nima  va  qanday  mahsulotlarga  aksiz  solig‘i 

solinadi? 

•  Korxona  va  tashkilotlarning  daromadi  (foydasi)dan 

olinadigan  soliqning  ahamiyati  nimadan  iborat  va  kimlar  uning 

to‘lovchilari hisoblanadi? 

•  Korxona  va  tashkilotlarning  daromadi  (foydasi)dan 

olinadigan  soliq  uchun  soliqqa  tortish  obyekti  bo‘lib  nima  xizmat 

qiladi va uning tarkibi qanday elementlardan tashkil topgan? 

•  Korxonalarga  tegishli  bo‘lgan  daromad  (foyda)ni  soliqqa 

tortishda  qanday  soliq  imtiyozlari  beriladi  va  soliqni  hisoblashda 

soliqqa tortiladigan baza qanday summalarga kamaytiriladi? 

•  Jismoniy  shaxslardan  olinadigan  daromad  solig‘i  qanday 

o‘rnatilgan progressiv stavkalarda undiriladi va bu soliq yordamida 

soliqqa tortishning qanday ikki tizimi mavjud? 

•  Kimlar  bu  soliqning  to‘lovchilari  hisoblanadi  va  u  qanday 

shakllarda to‘lanishi mumkin? 

•  Mahalliy soliqlar va yig‘imlar nima va ularning tarkibi qanday? 

•  Davlat hokimiyati organlari va mahalliy o‘z-o‘zini boshqarish 

organlari  vakolatiga,  o‘zlarining  fiskal  ahamiyatiga  va  amal  qilish 

davriga qarab mahalliy soliq va yig‘imlar qanday guruhlarga bo‘linadi 

va ular har birining tarkibi qanday?