Ta’minot, boshqaruv va h k. ham mavjudligi bilan

9.3. Xo‘jalik yurituvchi subyektni isloh qilish tizimida 

       moliyaviy zaxiralar

 

 

Har  qanday  XYuSning  barcha  salohiyatidan  birdaniga  va 

birvarakayiga  to‘la  foydalanish  amalga  oshishi  qiyin  hodisa. 

Amaliyotda 

biror 

korxona 

yoki 

tashkilotning 

barcha 

imkoniyatlaridan  100%  foydanayotganga  o‘xshash  tasavvur 

tug‘ilishi  mumkin.  Lekin  bunday  tasavvur  noto‘g‘ri  va  aslida  hali 

ishlatilmayotgan  zaxira  imkoniyatlar  mavjud  bo‘lishi  mumkin. 

XYuSlarning  taraqqiyotini  belgilaydigan  omillarning  o‘zaro  ta’siri 

natijasida 

vujudga 

keladigan 

foydalanilmagan 

potensial 

imkoniyatlar ular 

ishlab 

chiqarish-iqtisodiy 

va 

moliyaviy 

faoliyatining zaxiralari (rezervlari) bo‘lib hisoblanadi. 

Moliyaviy zaxiralarni qidirib topishning asosiy usuli moliyaviy 

tahlil  hisoblanadi.  Aynan  moliyaviy  tahlil  asosida  moliyaviy 

rezervlarni  qidirib  topish  bo‘yicha  XYuSning  siyosati  ishlab 

chiqiladi. Faoliyat ko‘rsatish sharoitlaridan  qat’iy  nazar zaxiralarni 

qidirib topish va ulardan foydalanish XYuS xodimlari uchun doimiy 

faoliyatga 

aylanmog‘i 

lozim. 

Xorijiy 

(Yaponiyadagi 

sifat 

to‘garaklari,  AQSh  va  Germaniyadagi  yangiliklar  to‘g‘risidagi 

takliflarni rag‘batlantirish va boshqalar) va mamlakatimizdagi ilg‘or 

kompaniyalarning  tajribasi  shuni  ko‘rsatadiki,  qayerda  rezervlarni 

izlash  va  ulardan  foydalanish  uzluksiz  davom  etayotgan, 

yangiliklar keng joriy etilayotgan bo‘lsa, o‘sha yerda investitsiyalar 

o‘sadi,  XYuSning  moliyaviy  ahvoli  mustahkamlanadi,  iqtisodiy 

taraqqiyot sur’atlari oshadi. 

Moliyaviy zaxiralarni shakllantirish omillari tizimi juda kengdir. 

Muhimlik  darajasiga  qarab,  moliyaviy  zaxiralarni  shakllantirish 

darajalari va omillari quyidagi chizmada aks ettirilgan: 

Moliyaviy, ishlab chiqarish va boshqaruv sohalaridagi eng 

muhim rezerv bu xodimlarning malakasini oshirishdir. 

Rivojlanayotgan intellektual inqilob, “bilimlar iqtisodiyoti”ga o‘tish 

va xodimlarning intellektini shakllantirish sharoitida qabul 

qilinayotgan boshqaruv qarorlarida ularning moddiylashuvi 

iqtisodiy o‘sishning strategik omiliga aylanadi. 

 

---

218 

Mol-mulkni 

inventarizatsiya 

qilish 

va 

XYuS 

mulkiy 

kompleksini 

restrukturizatsiya 

qilishni amalga oshirish 

Noishlab  chiqarish  xarajatlarini  qisqartirish,  XYuS 

mol-mulkidan 

oqilona 

foydalanish, 

ulardan 

foydalanishning moliyaviy samaradorligini oshiradi 

Erga  egalik  huquqini  amalga 

oshirish 

Barcha mulkiy kompleksga egalik huquqini to‘laqonli 

amalga  oshirish  hisobidan  XYuSning  investitsion 

jozibadorligini oshirish. Bu narsa faoliyatning huquqiy 

mustaqilligi va barqarorligini ta’minlaydi 

XYuS 

ustavini 

qayta 

ko‘rib 

chiqish  va  menejment  bilan 

shartnomani aniqlashtirish 

Rahbarlar  su’istemolliklari  imkoniyatlarini  cheklash, 

ishtirokchi 

(ta’sischi)lar 

oldidagi 

ularning 

javobgarliklari  va  XYuS  faoliyatining  natijalaridan 

ularning  manfaatdorligini  kuchaytirish,  shu  asosda 

boshqaruv qarorlarining sifatini oshirishi mumkin 

Moliyaviy  hisobotning  xalqaro 

andozalaridan 

foydalanishga 

o‘tish 

XYuS  faoliyatining  “oydinlik”  darajasini  oshirish  va 

investitsion 

jozibadorlikning 

yanada 

yuqoriroq 

darajasini ta’minlaydi 

Byudjetlar  tizimidan  foydalanish 

asosida  XYuSning  asoslangan 

biznes-rejasini  ishlab  chiqish. 

Qarziy 

mablag‘larni 

jalb 

qilishning  joriy  va  istiqboldagi 

rejalarini tuzish 

XYuS  xo‘jalik-moliya  faoliyatida  aniq  asoslangan 

mo‘ljallarning  mavjudligi.  Bu  narsa  XYuS  joriy  va 

istiqboldagi  rivojlanishining  eng  muhim  muammo-

larini  yechishga  moliyaviy  resurslar  va  kuchlarning 

kontsentratsiya qilinishiga imkon beradi. 

Taraqqiyot  bashoratlarini  bozor 

muhitining  asosiy  parametrlari 

bilan bog‘liqlikda ishlab chiqish 

Kelajakka ishonchni shakllantiradi. Bu narsa esa, o‘z 

navbatida,  iqtisodiy  o‘sishni  rahbatlantiradi  va  uning 

barqaror rivojlanishini ta’minlaydi, faoliyatning barcha 

sohalarida rezervlarni qidirib topish va ularni amalga 

oshirish mumkin. 

Harakat 

(amal)dagi 

XYuSda 

investitsion-biznes 

loyihani 

ishlab chiqish 

Ishlab 

chiqarish 

siklining 

alohida 

joylarida 

taraqqiyotning  asosiy  proporsiyalarini  asoslash  va 

quvvatlardagi 

nomuvofiqlilikka 

barham 

berish. 

XYuSning  umumiy  ishlab  chiqarish  imkoniyatlarini 

ancha oshirishga xizmat qiladi 

Aktivlarning  tarkibi  va  tarkibiy 

tuzilmasini takomillashtirish 

Yuqori  talabga  ega  bo‘lgan  mahsulotlarni  ishlab 

chiqarishga  muvofiqligini  ta’minlash  maqsadida 

XYuSning  ishlab  chiqarish  apparati  samaradorligini 

oshirish.  Aktivlarni  ularning  “ballast”  qismidan 

tozalash  va  keraksiz  aktivlarni  sotishga  yordam 

beradi 

 

XYuSni  moliyaviy  isloh  qilish  rejasining  barcha  bo‘linmalari 

kapitalni  shakllantirish  va  undan  foydalanish  samaradorligini 

oshirish,  XYuS  faoliyatida  kapitallashtirishning  oqilona  darajasiga 

erishish borasidagi yagona asoslangan konsepsiyaga bo‘ysunishi 

va  o‘zaro  muvofiqlashtirilishi  kerak.  Bu  isloh  qilish  jarayonida 

ancha yuqori samaraga erishishga asos bo‘lib xizmat qiladi. 

215