Ta’minot, boshqaruv va h k. ham mavjudligi bilan

Bahs-munozara yoki nazorat uchun savollar 

 

•  Ijtimoiy ta’minot deb nimaga aytiladi? 

• Ijtimoiy  ta’minot  bo‘yicha  xarajatlarning  asosiy  ko‘rinishlari 

nimalardan iborat? 

•  Pensiyaning qanday ko‘rinishlari mavjud? 

• Nafaqalarning qanday asosiy ko‘rinishlari bo‘lishi mumkin? 

• Ijtimoiy ta’minotning yana qanday shakllari ham amal qiladi? 

•  “Ijtimoiy  ta’minot”  tushunchasining  keng  ma’noda  talqini 

nimalardan iborat? 

•  “Ijtimoiy ta’minot” tushunchasi tor ma’noda qanday tasavvur 

qilinadi? 

• Ijtimoiy ta’minotning iqtisodiy manbalari nimalardan iborat? 

•  Ijtimoiy  ta’minotni  vujudga  keltirishning  (yaratishning, 

qurishning, tuzishning) prinsiplari tarkibiga nimalar kiradi? 

•  Hozirgi  paytda  pensiya  tizimini  isloh  qilishning  asosiy 

negizida  qanday  prinsip  yotadi  va  unga  muvofiq  pensiyalarning 

qanday darajalarini o‘rnatish ko‘zda tutilmoqda? 

•  Davlat pensiyasi to‘g‘risidagi qonunga  muvofiq  pensiyaning 

qanday turlari qo‘llanilib kelinayapti? 

• Qarilik pensiyasiga xos bo‘lgan xususiyatlar nimalardan iborat? 

•  Nogironlik  pensiyasi  qanday  holatda  tayinlanadi  va  uning 

miqdoriga nimalar o‘z ta’sirini ko‘rsatadi? 

•  Boquvchisini  yo‘qotganligi  uchun  pensiya  kimlarga 

mo‘ljallangan va uning darajasi nimalarga bog‘liq? 

•  Xizmat qilgan yillari uchun pensiya qanday omillarga bog‘liq 

ravishda o‘rnatiladi? 

•  Ijtimoiy pensiya kimlar uchun belgilanadi? 

• Ijtimoiy  nafaqalarning  tarkibi  nimalardan  iborat  bo‘lishi 

mumkin? 

• Homiladorlik va tug‘ish bo‘yicha nafaqalar kimlarga beriladi? 

•  Homiladorlik va tug‘ish bo‘yicha nafaqaning miqdori qanday 

belgilanadi? 

•  Bolaning ikki yoshga yetguniga qadar parvarishi bo‘yicha ta’til 

davrida beriladigan nafaqa kimlarga berilishi mumkin? 

573 

Ayrim  hollarda  qimmatli  qog‘ozlar  bo‘yicha  qat’iy  stavkalar 

foizlarni  to‘lash  borasida  davlat  xarajatlari  o‘sishining  sabablari 

bo‘lishi, boshqa bir hollarda esa ular foiz darajasining oshishini kutib 

o‘tirgan investorlarni qo‘rqitib yuborishi mumkin. 

Byudjet  defitsitini  qoplash  uchun  qarzlarni  nisbatan  yuqoriroq 

darajada  bo‘lgan  foiz  stavkalarida  joylashtirishga  to‘g‘ri  keladi. 

Qarz  muddati,  odatda,  20-30  yilni  tashkil  etayotgan  qarz  davri 

davomida o‘zining qarz majburiyatlari bo‘yicha ana shunday foizni 

o‘rnatib,  davlat  soliq  to‘lovchilarning  zimmasiga  qo‘shimcha 

xarajatlarni  yuklaydi.  Amaliyotda  bunday  vaziyatdan  chiqib 

ketishning ikki varianti mavjud: 

1) pul mablag‘lariga bo‘lgan ehtiyojni qisqa yoki uzoq muddatli 

qarzlar  va  uzoq  muddatli  qarzlarni  (foiz  stakasi  pasayib  ketgan 

paytda) chiqarish bilan qoplash. Biroq bu holda qarz oluvchi yana 

bitta  qarzni  chiqarish,  joylashtirish  va  uni  qaytarish  (uzish)  bilan 

bog‘liq  bo‘lgan  qo‘shimcha  xarajatlarni  amalga  oshirishga  majbur 

bo‘ladi. 

Bundan 

tashqari, 

investorlar 

foiz 

stavkasining 

(ko‘tarilishini)  kutib,  ikkinchi  chiqarilgan  qarzga  nisbatan  qiziqish 

bildirmaslik ehtimoli ham yerda bor; 

2)  qimmatli  qog‘ozlar  bo‘yicha  to‘lanadigan  foizlarni  uzluksiz 

ravishda qayta ko‘rib borish. Bu holda yuqorida keltirilgan barcha 

muammolar  hal  qilinadi.  Hisob-kitob  asosi  sifatida,  odatda, 

mamlakatdagi  banklararo  kreditlar  bo‘yicha  foiz  stavkasidan 

foydalaniladi.  Biroq  bunday  qarzlar  juda  katta  kamchilikka  ega, 

ya’ni  qarzdor  o‘z  xarajatlarini  rejalashtirish  imkoniyaga  ega 

bo‘lmaydi.