Ta’minot, boshqaruv va h k. ham mavjudligi bilan

20.2. Davlat byudjeti loyihasini tuzish (yaratish, ishlab 

 chiqish) 

 

Davlat  byudjeti  loyihasini  tuzish  davlat  byudjeti  jarayonining 

eng muhim bosqichlaridan biri hisoblanadi. Bu jarayonda quyidagi 

masalalar yechiladi yoki ularga aniqlik kiritiladi: 

•  davlat byudjetining hajmi; 

•  navbatdagi (kelgusi) yil uchun soliq va pul-kredit siyosati; 

•  davlat  byudjeti  mablag‘laridan  foydalanishning  asosiy 

yo‘nalishlari va davlat byudjeti defitsitini qoplash usullari; 

451 

•  davlat byudjeti  mablag‘larining  maqsadli sarflanishi ustidan 

nazoratni tashkil etadi; 

•  Qoraqalpog‘iston  Respublikasi  respublika  byudjetining, 

viloyatlar  viloyat  byudjetlarining  va  Toshkent  shahri  shahar 

byudjetining,  tumanlar  va  shaharlar  byudjetlarining  qo‘shimcha 

manbalaridan foydalanish to‘g‘risida qarorlar qabul qiladi; 

•  qonun  hujjatlarida  belgilanadigan  alohida  soliqlar  bo‘yicha 

belgilangan  stavkalarga  pasaytiruvchi  va  oshib  boruvchi 

koeffitsiyentlarni  kiritish  to‘g‘risida  hududlarning  faoliyatni  amalga 

oshirish  joyining  xususiyatlarini  inobatga  olgan  holda  qarorlar 

qabul qiladi. 

•  Qoraqalpog‘iston  Respublikasi  respublika  byudjetining, 

viloyatlar  viloyat  byudjetlari  va  Toshkent  shahri  shahar 

byudjetining,  tumanlar  va  shaharlar  byudjetlarining  zaxira 

jamg‘armalari mablag‘laridan foydalanish to‘g‘risida qarorlar qabul 

qiladi. 

•  Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar 

va  Toshkent  shahar,  tumanlar  va  shaharlar  hokimlari  qonun 

hujjatlariga  muvofiq  davlat  byudjeti  sohasida  boshqa  vakolatlarni 

ham amalga oshirishi mumkin. 

O‘z navbatida, mamlakat davlat byudjeti tizimini boshqarishda 

O‘zbekiston  Respublikasi  Moliya  vazirligi  muhim  rol  o‘ynab,  u  bu 

sohada quyidagi vakolatlarga egadir

90

: 

•  Davlat  byudjeti  hamda  soliq  va  davlat  byudjeti  siyo-satining 

asosiy yo‘nalishlari loyihalarini tayyorlaydi; 

•  davlat  maqsadli  jamg‘armalari  byudjetlari  loyihalarini  ko‘rib 

chiqadi; 

•  O‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasiga  byud-

jetnoma loyihasini ko‘rib chiqish uchun taqdim etadi; 

•  O‘zbekiston  Respublikasi  Davlat  soliq  qo‘mitasi  va  Davlat 

bojxona  qo‘mitasiga  O‘zbekiston  Respublikasi  Davlat  byudjeti 

daromadlari prognozini har chorakda yetkazadi; 

•  davlat  byudjeti  mablag‘larini  taqsimlovchilarga  va  davlat 

maqsadli  jamg‘armalarini  taqsimlovchi  organlarga  ular  uchun 

nazarda  tutilgan  byudjetdan  ajratiladigan  mablag‘lar  hajmlarini 

yetkazadi; 

•  davlat  byudjeti  mablag‘larini  taqsimlovchilarning  xarajatlar 

smetalari  va  jamlanma  xarajatlar  smetalari,  shtat  jadvallarini, 

shuningdek‚ ularga kiritilgan o‘zgartirishlarni ro‘yxatdan o‘tkazadi; 

                                                 

90

 “O‘zbekiston Respublikasining Byudjet kodeksi”

 29 modda

: T.: “Adolat”, 2014 y. -  

9-b.

 

---

452 

•  O‘zbekiston  Respublikasi  respublika  byudjetining  xarajatlari 

yoyilmasiga moliya yili mobaynida o‘zgartirishlar kiritadi;  

•  O‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasiga  Davlat 

byudjeti,  O‘zbekiston  Respublikasining  respublika  byudjeti  va 

davlat 

maqsadli 

jamg‘armalari 

byudjetlari 

parametrlariga 

o‘zgartirishlar kiritish bo‘yicha takliflar taqdim etadi; 

•  Moliya yili mobaynida Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar 

Kengashi,  viloyatlar  va  Toshkent  shahar  hokimliklarining 

Qoraqalpog‘iston  Respublikasi  byudjeti,  viloyatlar  va  Toshkent 

shahar  mahalliy  byudjetlarining  tasdiqlangan  parametrlariga 

o‘zgartirishlar kiritish to‘g‘risidagi takliflarini ko‘rib chiqadi; 

•  soliqlar  va  boshqa  majburiy  to‘lovlarni  ularning  manbalari 

kesimida to‘liq va o‘z vaqtida tushishi ustidan monitoringni amalga 

oshiradi; 

•  davlat byudjeti tizimi byudjetlarining mablag‘laridan maqsadli 

foydalanilishi ustidan nazoratni amalga oshiradi; 

•  Qoraqalpog‘iston  Respublikasi  byudjeti,  viloyatlar  va 

Toshkent  shahar  mahalliy  byudjetlarining  ijrosi  to‘g‘risidagi 

hisobotlar,  shuningdek‚  davlat  byudjeti  tashkilotlari  hamda  davlat 

byudjeti mablag‘lari oluvchilarning moliyaviy hisobotlari shakllarini 

va ularni taqdim etish tartibini tasdiqlaydi; 

•  O‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasiga  Davlat 

byudjeti  va  davlat  maqsadli  jamg‘armalari  byudjetlarining  tegishli 

davrdagi ijrosi to‘g‘risida hisobot taqdim etadi; 

•  byudjetdan tashqari maxsus hisobvaraqlarda zaxiralar tashkil 

etadi; 

•  Davlat  byudjetini  ijro  etish  jarayonida  unga  tushumlarni 

ko‘paytirish bo‘yicha qo‘shimcha zaxiralarni aniqlaydi;  

•  davlat  byudjeti  tashkilotlari  va  davlat  byudjeti  mablag‘lari 

oluvchilarning xarajatlarini maqbullashtirishni amalga oshiradi; 

•  davlat byudjeti ssudalarini beradi; 

•  davlat tomonidan mablag‘lar jalb qilish bo‘yicha O‘zbekiston 

Respublikasining  shartnomalari  va  davlat  kafolatlarini  ro‘yxatdan 

o‘tkazadi; 

•  davlat qarzining hisobini va monitoringini yuritadi; 

•  davlat byudjeti tizimi byudjetlarining kassa ijrosini yuritadi; 

•  davlat  byudjeti  tizimi  byudjetlarining  Yagona  g‘azna 

hisobvarag‘idagi va boshqa bank hisobvaraqlaridagi mablag‘larini 

boshqaradi; 

461 

dasturlariga  muvofiq  davlat  byudjeti  daromadlari  va  ularning 

umumiy hajmini aniqlash; 

•  maqsadga  mo‘ljallanganligi  bo‘yicha,  shuningdek,  byudjetda 

ko‘zda  tutilgan  umumdavlat  ahamiyatiga  ega  bo‘lgan  barcha 

tadbirlarni  uzluksiz  moliyalashtirish  ehtiyojini  inobatga  olgan  holda 

davlat  byudjeti  xarajatlari  va  ularning  umumiy  hajmini  belgilash 

(o‘rnatish); 

•  iqtisodiyotdagi  inflyatsion  tendensiyalar  va  pul-kredit 

tanazzulini  bartaraf  etishga,  milliy  pul  birligining  barqarorligini 

ta’minlashga yo‘naltirilgan moliyaviy baqarorlashtirishning umumiy 

dasturini davlat byudjeti bilan muvofiqlashtirish; 

•  iqtisodiy  jihatdan  maqsadga  muvofiq  bo‘lgan  manbalar 

hisobidan  davlat  byudjeti  defitsitiga  barham  berish  yoki  uni 

qisqartirish; 

•  muvozanatlashtirilgan bozor sari keskin taraqqiyotga erishish 

maqsadida barcha moddiy va moliyaviy rezervlarni qidirib topish; 

•  iqtisodiy  mintaqalar,  xo‘jalik  sohalari  va  byudjetlar  o‘rtasida 

davlat  daromadlarining  manbalarini  qayta  taqsimlash  yo‘li  bilan 

turli  darajadagi  byudjetlarni  balanslashtirish  maqsadida  byudjetli 

tartibga solishni amalga oshirish; 

•  keng  ko‘lamli  barcha  ijtimoiy-iqtisodiy  dasturlarning 

balansliligi  va  proporsionalligini  ta’minlashga  imkon  beradigan 

istiqbolli byudjetni rejalashtirishning rolini oshirish; 

•  soliq 

majburiyatlarini 

bajarishda 

alohida 

fuqarolar 

daromadlari  va  yuridik  shaxslarning  moliyaviy  faoliyatlari  ustidan 

nazoratni ta’minlash; 

•  zamonaviy  elektron  hisoblash  texnikalaridan  keng 

foydalanish 

asosida 

va 

moliyaviy 

hisob-kitoblarning 

avtomatlashtirilgan  tizimi  orqali  byudjetlarni  tuzish  va  ijro  etish 

jarayonlarini avtomatlashtirish va boshqalar. 

Umumiy  tarzda,  davlat  byudjeti  jarayonining  ishtirokchilari 

quyidagilar hisoblanadi: 

•  mamlakat  Prezidenti  va  qonunchilik  (vakillik)  hokimiyat 

organlari; 

•  ijroiya  hokimiyat  organlari  (mamlakat  subyektlarining  yuqori 

mansabdor  shaxslari,  mahalliy  o‘zini-o‘zi  boshqarish  organlari 

rahbarlari, moliya organlari, davlat byudjeti daromadlarini undirish 

bilan shug‘ullanadigan organlar va boshqa vakolatli organlar); 

---

460