Ta’minot, boshqaruv va h k. ham mavjudligi bilan

Qoraqalpog‘iston  Respublikasi  Jo‘qorg‘i  Kengesining, 

xalq  deputatlari  viloyatlar  va  Toshkent  shahar,  tumanlar  va 

shaharlar 

Kengashlarining 

davlat 

byudjeti 

sohasidagi 

vakolatlari esa quyidagilardan iboratdir

88

: 

• Qoraqalpog‘iston  Respublikasi  byudjetini,  viloyatlar  va 

Toshkent  shahar  mahalliy  byudjetlarini,  tumanlar  va  shaharlar 

byudjetlarini  tegishincha  Qoraqalpog‘iston  Respublikasi  Vazirlar 

Kengashi,  viloyatlar  va  Toshkent  shahar,  tumanlar  va  shaharlar 

hokimlarining  taqdimnomasiga  muvofiq  ko‘rib  chiqadi  va  qabul 

qiladi; 

• Qoraqalpog‘iston  Respublikasi  byudjeti,  viloyatlar  va 

Toshkent  shahar  mahalliy  byudjetlari,  tumanlar  va  shaharlar 

byudjetlarining  tegishli  davrdagi  ijrosi  to‘g‘risidagi  hisobotlarni 

tegishincha  Qoraqalpog‘iston  Respublikasi  Vazirlar  Kengashi, 

viloyatlar 

va 

Toshkent 

shahar, 

tumanlar 

va 

shaharlar 

hokimlarining  taqdimnomasiga  muvofiq  har  chorakda  ko‘rib 

chiqadi va tasdiqlaydi; 

• mahalliy  soliqlar  va  boshqa  majburiy  to‘lovlarning 

stavkalarini  qonun  hujjatlarida  belgilangan  miqdorlar  doirasida 

belgilaydi. 

                                                 

88

 “O‘zbekiston Respublikasining Byudjet kodeksi” 27 modda: T.: “Adolat”, 2014 y. -  9-b. 

---

450 

• Qoraqalpog‘iston  Respublikasi  Jo‘qorg‘i  Kengesi,  xalq 

deputatlari  viloyatlar  va  Toshkent  shahar,  tumanlar  va  shaharlar 

Kengashlari  qonun  hujjatlariga  muvofiq  davlat  byudjeti  sohasida 

boshqa vakolatlarni ham amalga oshirishi mumkin. 

Shuningdek, Qoraqalpog‘iston Respublikasi va joylardagi davlat 

hokimiyat organlari ham davlat byudjeti tizimini boshqarish sohasida 

bir 

necha 

vakolatlarga 

ega. 

Jumladan, 

Qoraqalpog‘iston 

Respublikasi  Jo‘qorg‘i  Kengesi  va  mahalliy  hokimiyat  vakillik 

organlari uchun bu borada quyidagi vakolatlar xosdir

89

: 

•  tegishli  davlat  byudjeti  loyihasini  ishlab  chiqish  va  uni  ijro 

etish jarayonini tashkil etadi hamda muvofiqlashtirib boradi; 

•  davlat 

byudjeti 

so‘rovi 

olinishiga 

qarab 

tegishli 

byudjetlarning  loyihalarini  tuzish  to‘g‘risida  qarorlar  qabul  qiladi, 

ularni tayyorlash tartibi va muddatlarini belgilaydi; 

•  Qoraqalpog‘iston Respublikasi byudjeti loyihasini, viloyatlar 

va  Toshkent  shahar  mahalliy  byudjetlari,  tumanlar  va  shaharlar 

byudjetlari  loyihalarini  tegishincha  Qoraqalpog‘iston  Respublikasi 

Jo‘qorg‘i  Kengesiga,  xalq  deputatlari  viloyatlar  va  Toshkent 

shahar,  tumanlar  va  shaharlar  Kengashlariga  ko‘rib  chiqish  va 

qabul qilish uchun taqdim etadi; 

•  Qoraqalpog‘iston  Respublikasi  Jo‘qorg‘i  Kengesining,  xalq 

deputatlari  viloyatlar  va  Toshkent  shahar,  tumanlar  va  shaharlar 

Kengashlarining 

qarorlariga 

muvofiq 

Qoraqalpog‘iston 

Respublikasi  byudjeti,  viloyatlar  va  Toshkent  shahar  mahalliy 

byudjetlari,  tumanlar  va  shaharlar  byudjetlari  parametrlarini 

tasdiqlaydi; 

•  Moliya  yili  mobaynida  Qoraqalpog‘iston  Respublikasi 

byudjeti,  viloyatlar  va  Toshkent  shahar  mahalliy  byudjetlari, 

tumanlar  va  shaharlar  byudjetlari  parametrlariga  o‘zgartirishlar 

kiritish to‘g‘risidagi takliflarni ko‘rib chiqadi; 

•  Qoraqalpog‘iston  Respublikasi  byudjeti,  viloyatlar  va 

Toshkent  shahar  mahalliy  byudjetlari,  tumanlar  va  shaharlar 

byudjetlarining  tegishli  davrdagi  ijrosi  to‘g‘risidagi  hisobotlarni 

Qoraqalpog‘iston 

Respublikasi 

Jo‘qorg‘i 

Kengesiga, 

xalq 

deputatlari  viloyatlar  va  Toshkent  shahar,  tumanlar  va  shaharlar 

Kengashlariga tasdiqlash uchun taqdim etadi; 

•  Davlat  byudjetiga  va  davlat  maqsadli  jamg‘armalari 

byudjetlariga  tushumlar  to‘liq  va  o‘z  vaqtida  tushishi  ustidan 

nazoratni tashkil etadi; 

                                                 

89

 “O‘zbekiston Respublikasining Byudjet kodeksi” 28 modda: T.: “Adolat”, 2014 y. -  9-b. 

463 

•  daromadlarni  davlat  byudjeti  tizimining  bo‘g‘inlari  o‘rtasida 

taqsimlash.  

• Davlat  byudjeti  va  davlat  maqsadli  jamg‘armalari 

byudjetlarining 

loyihalari 

mamlakat 

ijtimoiy-iqtisodiy 

rivojlanishining  ustuvor  yo‘nalishlari  va  kelgusi  moliya  yili  uchun 

mo‘ljallangan  makroiqtisodiy  ko‘rsatkichlar  prognozlari  asosida 

tuziladi. 

Davlat byudjetining loyihasini tuzish bo‘yicha ishlar yangi davlat 

byudjeti  yilining  boshlanishidan,  masalan,  GFR  da  –  6  oy, 

Yaponiyada  –  8  oy,  Fransiyada  –  14  oy,  AQShda  –  18  oy, 

O‘zbekistonda  –  7  oy  oldin  boshlanadi.  Uning  loyihasini  tuzish 

ijroiya  hokimiyat  organlari,  odatda,  Moliya  vazirligi  tomonidan 

amalga oshiriladi.  

Davlat  byudjeti  loyihasini  tuzish  uchun  mas’ul  organlar 

quyidagilardir

98

: 

O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi; 

vazirliklar,  davlat  qo‘mitalari  va  idoralar,  mahalliy  davlat 

hokimiyati  organlari,  byudjetlar  loyihalarini  tuzish,  O‘zbekiston 

Respublikasi  Moliya  vazirligi  tomonidan  so‘ralgan  axborot  va 

ma’lumotlarni taqdim etishga taalluqli qismi bo‘yicha. 

Davlat maqsadli jamg‘armalarini taqsimlovchi organlar davlat 

maqsadli  jamg‘armalari  byudjetlarining  loyihalarini  tuzish  uchun 

mas’ul organlardir. 

O‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasi  O‘zbekiston 

Respublikasi  Oliy  Majlisi  palatalariga  bir  moliya  yilidan  ortiq 

muddatga  tuzilgan  Davlat  byudjetini  va  davlat  maqsadli 

jamg‘armalari  byudjetlarini  qabul  qilish  to‘g‘risida  taklif  kiritishga 

haqli. 

Davlat  byudjetining  va  davlat  maqsadli  jamg‘armalari 

byudjetlarining loyihasini tuzish

99

: 

•  davlat byudjeti so‘rovini tuzish tartibini yuborishni; 

•  davlat  byudjeti  so‘rovlarini  hamda  asosiy  makroiqtisodiy 

ko‘rsatkichlar prognozlarini tayyorlash va taqdim etishni; 

•  davlat byudjeti so‘rovlarini ko‘rib chiqish va jamlashni; 

•  byudjetnomani ishlab chiqishni nazarda tutadi. 

Ba’zi bir mamlakatlarda davlat byudjeti loyihasini tuzish davlat 

ijroiya  hokimiyati  boshlig‘ining  kelgusi  yilga  mo‘ljallangan  ijtimoiy-

                                                 

98

 “O‘zbekiston Respublikasining Byudjet kodeksi”, 84 modda: – T.: “Adolat”, 2014 y. -  9-b. 

99

 “O‘zbekiston Respublikasining Byudjet kodeksi”, 83 modda: – T.: “Adolat”, 2014 y. -  9-b. 

---

462 

•  pul-kredit tizimini tartibga solish organlari; 

•  davlat va mahalliy nazorat organlari; 

•  davlatning byudjetdan tashqari jamg‘armalari; 

•  davlat byudjeti mablag‘larini taqsimlovchilar va boshqalar. 

Davlat byudjeti jarayonini tashkil etishda quyidagi prinsiplarga 

rioya qilinadi: 

•  yagonalik; 

•  mustaqillik; 

•  balans usuli. 

Yagonalik  prinsipi  bu  yerda  yagona  huquqiy  baza,  yagona 

davlat 

byudjeti 

klassifikatsiyasi, 

mamlakatning 

konsolidat-

siyalashtirilgan  byudjetini  tuzishda  zarur  bo‘ladigan  statistik  va 

davlat  byudjeti  ma’lumotlari  uchun  davlat  byudjeti  hujjatlari 

shakllarining va pul tizimining yagonaligi orqali ifodalanadi. 

Mustaqillik  prinsipi  davlat  byudjeti  jarayonini  amalga  oshirishda 

uning  har  bir  ishtirokchisi  uchun  mustaqil  bo‘lish  imkoni  berilganligi 

bilan  belgilanadi.  Unga  muvofiq,  bu  jarayonning  ishtirokchilari 

daromadlarning  o‘z  va  tartibga  soluvchi  manbalari  hamda  ulardan 

foydalanishning yo‘nalishlarini mustaqil ravishda aniqlash huquqiga 

egadirlar. 

Balans usuli prinsipi davlat byudjeti daromadlari va xarajatlari 

o‘rtasida  to‘g‘ri  nisbatlar  o‘rnatishda  gavdalanadi.  Unga  rioya 

qilinishi  davlat  byudjetining  barqarorligini  va  xo‘jalik  sohalari 

o‘rtasida  mablag‘larni  taqsimlashda  zaruriy  nisbatlarni  ta’minlashi 

kerak.  Bu  metodning  muhim  sharti  davlat  byudjeti  xarajatlarining 

daromadlariga  muvofiqligi  va  moliyaviy  rezervlarni  yaratishidir.  Bu 

prinsip moliyaviy siyosatning bosh maqsadi hisoblanadi.