Ta’minot, boshqaruv va h k. ham mavjudligi bilan

N = E x (U

1

 + U

2

) : 2 x B 

 

 

Bu yerda: N 

   – aylanma mablag‘larning normativi; 

E 

   – aylanma mablag‘larga bo‘lgan kunlik  

                          

      ehtiyoj; 

U

1

+ U

2

– navbatdagi ikki mol yetkazib berish- 

      larning kunlardagi uzunligi; 

B  

   – aylanma mablag‘ birligining bahosi. 

 

 

Aylanma  mablag‘larning  har  bir  elementlari  bo‘yicha 

normativning  alohida  hisoblanishi  natijasida  xususiy  normativlar 

vujudga  keladi.  O‘z  navbatida,  barcha  xususiy  normativlarni 

qo‘shish natijasida yig‘ma (jamlangan) normativ hosil bo‘ladi. 

 

Xomashyo,  materiallar  va  yarim  tayyor  mahsulotlarning 

alohida  turlari  bo‘yicha  zaxiralarning  kunlik  (kundagi)  normasi 

quyidagi 

zaxiralar 

summalarini 

inobatga 

olib 

o‘rnatiladi 

(belgilanadi): 

•  transport zaxirasi; 

•  tayyorlov zaxirasi; 

•  texnologik zaxira; 

•  joriy zaxira; 

•  sug‘urta zaxirasi. 

Transport zaxirasi yukning yo‘ldagi kunlari va shu yuk uchun 

hujjatlarni  to‘lash  va  ularning  harakatlanish  kunlari  sonini  o‘z 

ichiga  oladi.  Tayyorlov  zaxirasi  qabul  qilishni  rasmiylashtirish, 

navlarga  ajratish,  ortish-tushirish,  komplektatsiya  qilish,  moddiy 

resurslarni  maxsus  qayta  tiklash  va  h.k.lar  bog‘liq.  Bu  zaxira 

norma  yoki  haqiqatda  sarflangan  vaqt  asosida  o‘lchanadi. 

---

260 

Texnologik  zaxira  ishlab  chiqarish  texnologiyasiga  bog‘liq  va 

texnologik normalar asosida hisoblanadi. 

Asos sifatida joriy maksimal ombor zaxirasi olinadi, chunki u 

materiallarni  navbatdagi  ikki  yetkazib  berish  intervali  o‘rtasida 

ishlab  chiqarish  jarayonining  uzluksizligini  ta’minlaydi.  Maksimal 

joriy  zaxira  materiallarga  bo‘lgan  o‘rtacha  kunlik  ehtiyoj  va 

navbatdagi  ikki  mol yetkazib  berish  intervali  o‘rtasidagi 

uzunlikning 

(davomiylikning) 

ko‘paytmasiga 

teng. 

Mehnat 

unumdorligi  va  ishlab  chiqarish  hajmining  o‘sishi  joriy  ombor 

zaxirasining  oshirilishini  talab  qiladi.  Shuningdek,  maksimal  joriy 

zaxira ishlab chiqarishning bir maromdaligini (ritmligini) ta’minlash 

uchun har doim biroz o‘zgartirilishi kerak. Sug‘urta zaxirasi rezerv 

sifatida,  odatda,  joriy  ombor  zaxirasining  50%  doirasida  qabul 

qilinadi. 

Shunday  qilib,  zaxiraning  kunlardagi  normasi  transport 

zaxirasi, tayyorlov zaxirasi, texnologik zaxira, joriy ombor zaxirasi 

va  sug‘urta  zaxiralarining  summasiga  teng  bo‘lgan  summalar 

yig‘indisidan iborat. 

Tugallanmagan  ishlab  chiqarish  bo‘yicha  aylanma  mablag‘-

larni  norma  (me’yor)lashtirish  buyumlarning  guruhlari  bo‘yicha 

amalga oshiriladi va u quyidagi formula yordamida aniqlanadi: