Talipov bobir alisherovich hududlar iqtisodiy salohiyatini oshirish orqali mahalliy budjetlar daromad bazasini mustahkamlash

                                        

39

 James E.Smith.  West Federal taxation:  Taxation  of business entities. 2005 e. р. 126. 

---

57 

 

Mahalliy  byudjetlar  daromadlarini  shakllantirish  jarayonidagi  AQShdagi  eng 

muhim  va  boshqalardan  xususan  respublikamizdan  farq  qiluvchi  jihatlaridan  biri 

bu  u  yoki  bu  soliq  turlarining  xududlar  bo‘yicha  tabaqalashtirilgan  stavkalarining 

qo‘llanilishi  hamda  ayrim  soliqlarning  ba‘zi  hududlarda  amal  qilishi  boshqa 

hududlarda  esa  amal  qilmasligi  bilan  farqlanadi.  Masalan,  hududlarning  asosiy 

moliyaviy  resurslaridan  biri  hisoblangan  savdo-sotiq  uchun  solig‘i  ayrim  

hududlar  uchun  6  foiz  bo‘lsa,  boshqasida  1  foiz  va  shu  kabi  tartibda  undiriladi. 

Bundan  tashqari  iqtisodiy  (ishbilarmonlik)  faollik  solig‘i  Kaliforniya  shtatida 

qo‘llanilsa,  boshqa  bir  hududlarda  qo‘llanilmasligi  holati  ham  mavjuddir.  Savdo-

sotiq  solig‘i  shuningdek,      ayrim  hududlarda  xususan,  Alyaska,  Delaver,  Nyu-

Djersi 

shtatlarida 

amal 

qilmasada, 

boshqa 

hududlarda 

esa 

mahalliy 

hokimiyatlarning  o‘zlari  belgilagan  stavkalari  asosida  tebranib  turishi  mumkin

40

. 

Qayd  etish  joizki,  AQShda  hududlarning  moliyaviy  resurslarining  shakllanishida 

mulk  solig‘i  katta  salmoqni  egallaydi.  Masalan,  Nyu-York  shtati  mahalliy 

byudjetida  bu  soliq  hisobiga  jami  moliyaviy  resurslarning  40  foizra  yaqini 

shakllanadi,  o‘z  navbatida,  bu  soliq  turi  ham  barcha  hududlar  uchun  bir  xil 

tartibda  belgilanmaydi.  AQShda  mulk  solig‘ining  o‘rtacha  stavkasi  1,4  foizni 

tashkil  etsada,  bu  Illinoys  shtatida  uning  stavka  miqdori  6,7  foizga  tengdir. 

Bundan  tashqari  AQShda  hududlarning  moliyaviy  resurslari  ayrim  turdagi 

mahsulotlarni  sotish  uchun  litsenziyalar,  uy  hayvonlarini  saqlash  uchun 

ruxsatnomalar  va  shu  kabilardan  tushgan  yig‘imlardan  ham  shakllanadi.  Ayni  bu 

holatning  ko‘pchiligi  respublikamiz  iqtisodiyoti  uchun xosdir. 

Buyukbritaniyada  esa  mahalliy  byudjetlar  daromadlarining  asosiy  manbai 

bo‘lib  kuchmas  mulklar,  yer,  uy-joy,  magazinlar,  zavod  va  fabrikalardan 

undiriladigan  soliq  hisoblanadi.  Mol-mulk  qiymati  muntazam  qayta  baholab 

boriladi.  Soliqqa  tortish  maqsadlarida  mol-mulkni  baholashni  ichki  daromadlar 

Boshqarmasi qoshidagi maxsus baholash komissiyasi  amalga  oshiradi

41

.