Talipov bobir alisherovich hududlar iqtisodiy salohiyatini oshirish orqali mahalliy budjetlar daromad bazasini mustahkamlash

III BOB. IQTISODIYOTNI MODERNIZITSIYALASH SHAROITIDA 

MAHALLIY  BUDJETLARNING DAROMAD BAZASINI 

MUSTAHKAMLASH MASALALARI 

3.1.  Mahalliy  budjetlar  daromad  bazasini  shakllantirishning  xorijiy 

mamlakatlar ilg’or tajribalari va ulardan foydalanish imkoniyatlari 

Rivojlangan  davlatlarda  mahalliy  soliqlar  mexanizmi  va  Respublikamiz 

iqtisodiyotidagi  holati  o‘rtasidagi  umumiy  o‘xshashliklar  mavjud  bo‘lib,  bu 

o‘xshashliklar  chet  davlatlarda  ham  hududlarning  moliyaviy  resurslarning  asosiy 

manbai  bu  soliqlar  va  soliqsiz  to‘lovlar,  yuqori  byudjetdan  ajratiladigan 

ajratmalar  (dotatsiya,subventsiya)  tashkil  etsada,  biroq,  har  bir  davlatda 

markazlashtirilgan  va  hududiy  moliyaviy  resurslarni  shakllantirishning  o‘ziga  xos 

farqli  jihatlari  ham mavjuddir. 

AQSh  va  boshqa  bir  qator  g‘arb  davlatlarning  hududlar  moliyaviy 

resurslarini  turli  guruhga  bo‘lish  mumkin.  Birinchi  guruhga  bu  hududlarning 

o‘ziga  tegishli  biriktirilgan  va  shu  hududdan  undiriladigan  soliqlar  sifatidagi 

moliyaviy  resurslar  bo‘lib,  ular  to‘g‘ri  va  egri  soliqlardan  iborat  bo‘ladi.  Ikkinchi 

guruhga  shunday  moliyaviy  resurslar  kiradiki,  bu  xuddi  bizning  Respublikamizda 

amalda  bo‘lgani  kabi  umudavlat  soliqlardan  mahalliy  hududlarga  muayyan  foizda 

ajratmalardan  iborat  bo‘ladi.  Respublikamiz  byudjet  tizimida  bo‘lgani kabi yuqori 

byudjetlardan  qo‘yi  byudjetlarga  subsidiyalar ajratish boshqa bir qator davlatlarga 

xususan,  AQSh  moliya  tizimiga  ham  xosdir.  Chunonchi,  Vashington  mahalliy 

byudjeti  84  foizi  biriktirilgan  moliyaviy  resurslar  hisobiga  shakllansa,  qolgan  16 

foizini  federal  byudjetdan  ajratilgan  subsidiyalar  tashkil  etadi.  Shuningdek  Nyu-

York  mahalliy  byudjetida  subsidiyaning  ulushi  32  foizga  tengdir.  AQShda  ham 

xuddi  bizdagi  singari  hukumat  subsidiya,  subventsiya  va  dotatsiyalarni  yuqori 

byudjetlardan  qo‘yi  byudjetlarga  ajratish  orqali  hududlarning  ijtimoiy-iqtisodiy 

rivojlanishga  ta‘sir etib turadi

39

.