Таълими ходимларини қайта

Тенгламаларни ўқитиш методикаси

Бошлангич синф дастурида 7 х10, х-3  10  5, х•(7-10)70, х:215 каби 1-даражали бир номаълумли тенгламалар қаралади. Бу тенгламаларни ечиш амалда қатнашаѐтган ҳарфнинг шундай қийматини топиш керакки, уни тенгламага қўйганда рост тенглик ҳосил бўлсин. Бундай тангламани ечиш амал
компоненти билан амал натижаси орасидаги боғланишни ўқитиш методикасидан фойдаланилади.

1. 
   Тайѐрлов босқичида 10 ичида қўшиш ва айиришдаги номаълум компонентни топишга доир.
   

Мисол. 4  ...  6, 5-...  2, ....-3  7.

2. 
   Шунга доир содда масалалар ечиш.
   

Мисол. Номаълум сонга 3 ни қўшиб 8 ҳосил қилинди. Номаълум қўшилувчини топинг. ....  38. Шундан сўнг номаълумни ҳарф билан белгилашни ўргатади. к  3  8

3. 
   Бошланғич синфда тенгламанинг таърифи, ечими, ечиш каби таъриф ва тушунчалар берилмайди, фақат тенгламани ўқиш, ѐзиш, номаълум компонентларни топиш тушунчалари билан танишадилар.
   
4. 
   2-синфда кўпайтириш ва бўлишга доир
   

х•312, 5•х10, х:2 4, 6 : х  3 кўринишдаги тенгламаларни ечиш ўқитилади.
5 Тенгламани ўқитишнинг 1-қадамидаѐқ номаълумнинг ўрнига қўйиш билан тенгликни текширишга ўргатиб борилади

6. 
   2-синфда улардан мураккаброқ х10  80-7, х(45-17)40 каби тенгламаларни ечишга ўқитилади.
   
7. 
   3-синфдан бошлаб 4 амалга доир мисоллар ечилади.
   
8. 
   4-синфда кўп хонали сонлар билан биргаликда 4 амалга доир тенгламаларни ечиш қаралади.
   
9. 
   2-синфдан бошлаб а 26 <30, а  26  30, а  26 >30 ифодалар қуйидаги қандай қийматда ўринли, деган жадвал билан мисол берилади.
   

a	0	1	3	....
a26	26

3. 
   Ўзгарувчили тенгсизликларни ўқитиш методикаси
   

х3< 7, 10-х >5 , х4< 12, 72:х < 36 каби ўзгарувчили тенгсизликлар 2- синфда ўқитилади. Лекин 1-синфдаѐқ бунга тайѐргарлик машқлари ўтказилади. Мисол. ... > 0, 64 >... , 7 ... < 10, 2-синфдан бошлаб эса ўзгарувчи ҳарф билан белгиланади. Мисол. х3< 10 тенгсизликда х нинг ўрнига сонларни танлаб қўйиб тенгсизликнинг рост бўлган қийматлари тўпламини топадилар.
"Тенгсизликни ечинг", "Тенгсизликни ечиш" терминлари бошлангич
синфда киритилмайди. Фақат сонларнинг ўрнига қўйиш билан тўғри ѐки нотўғри тенглик ѐки тенгсизлик ҳосил бўлиши тушунтирилади.
Мисол. 7•х>70 тенгсизлик х нинг қайси қийматларида ўринли? Энг аввало ўқитувчи х нинг қайси қийматларида тенглик ҳосил бўлишини сўрайди. Бунда
х 10 жавоб бўлади. Кўпайтма катта бўлиши учун х ни 10 дан катта қилиб олиш керак, деган мулоҳаза келиб чиқади. Ўқувчилар энди 11,12,13,. сонларни
қўйиб мисолга тўғри жавоб қайтарадилар.
Тенгсизликлар билан бажарилган ишлар амал компонентларининг ўзгариши билан амал натижаларининг қандай ўзгаришига олиб келиши билан якунланади.

3. 
   Тенглама ѐрдамида масалалар ечиш
   

Мисолар билан биргаликда матнли масалаларни тенгламалар ѐрдамида ечиш ҳам катта ўринни эгаллайди. Масалан: Экскурсияга 28 та бола ва бир қанча қиз жўнатилди. Улар 2 та автобусга 25 тадан жойлашди. Нечта қиз бор?

1. 
   усул.
   

1. 
   Олдин номаълум қизлар сонини х билан белгилаймиз.
   
2. 
   Ўғил ва қизлар сонини (28  х) деймиз.
   
3. 
   Иккита автобусга кетганлар сони 25•2 деймиз.
   
4. 
   2- ва 3- ларни тенглаштирамиз: 28х  25•2
   

1.