Ta`lim vazirligi

Biologik xususiyatlari. Haroratga talabi. Suli haroratga nisbatan talabchan emas. Urug'lari 1-2⁰C haroratda una boshlaydi. Bo'rtish paytida o'z og'irligiga nisbatan 60% suv yutadi. Bahorda 3-5⁰C va hatto 8-9⁰C sovuqqa bardosh beradi.



20-rasm. Suli.
1, 2 - unib chiqish va gullash fazalarida o‘simlikning umumiy
ko’rinishi; a - ro‘vak, b - don, d - turlar va tur xillarining boshoqchalari;
3 - po'stli ekma suli; 4 - yalang‘och donli oddiy suli; 5 - oddiy yovvoyi suli;
6 - qum sulisi; 7 - vizantiya sulisi; 8 - janub yovvoyi sulisi (qora ko'za).
Unib chiqish va tuplash fazalarida 15-18⁰C harorat talab qilinadi. O’simlikning keyingi rivojlanish fazalarida past haroratga chidamliligi pasayadi va 2⁰C uning uchun xavfli. O'sish davrida erta pishar navlar uchun 1000-1500⁰C, o’rtapisharlar uchun 1350-1650⁰C, kechpisharlari uchun 1500-1800⁰C faol harorat talab qilinadi. Yuqori harorat va havo qurg'oqchiligida suli bahori bug'doy hamda arpaga nisbatan chidamsiz. Namlikka talabi. Suli boshqa g'alla ekinlariga nisbatan namsevar o'simlik. Transpiratsiya koeffitsienti 430-500. Tuproqqa talabi. Suli tuproqqa talabchan emas. Uni qumoq, qumloq, loy, botqoq tuproqlarda yetishtirish mumkin. Boshqa g'alla ekinlariga nisbatan tuproq kislotaligiga (pH 5-6) chidamli. Shuning uchun uni torfli va ishqorli tuproqlarda ham o'stirish mumkin. Ildiz tizimi tuproqdan qiyin eriydigan oziqa moddalarni (masalan, fosforitlardan fosfor kislotasini) o'zlashtira oladi. Azotli o'g'itlarga juda talabchan.
Navlar. Doestlik - l, O'zbekiston CHITIda yaratilgan. Sug'oriladigan yerlar uchun Davlat reyestriga kiritilgan. Don hosili 40,2s/ga. Quruq modda hosili 99,3s/ga. O'suv davri 198 kun.
O’zbekiston keng barglisi. O'zCHITIda yaratilgan. Sug'oriladigan yerlarda tumanlashtirilgan. Pugnaks tur xiliga mansub, bahori. Don hosili 37,6s/ga. O'suv davri - 209 kun. 1000 don vazni 27,1g.
Uspex - O'zCHITIda yaratilgan. Sug'oriladigan yerlar uchun tumanlashtirilgan. Duvzarak. Inermus turxiliga kiradi, hosildorligi 26,8 s/ga, yashil oziqa – 655 s/ga. O'suv davri 190 kun. Don tarkibida 18% oqsil bor, yorma chiqishi 86-88%. Bakterial kuyish va qorakuya bilan o'rtacha zaralanadi.
Do‘stlik - 85. O'zbekistonda Don IICHBda yaratilgan. Tur xili aristata. Hosildorligi 40-50 s/ga, yashil massasining hosildorligi 480-550 s/ga. Qishga chidamli, oktabrda ekiladi. Samarqand viloyatining sug'oriladigan yerlarida tumanlashtirilgan. Ro'vagi bir tomonga yo'nalgan.

MAKKAJO’RI. Makkajo'xori - dunyoda eng ko'p yetishtiriladigan va tarqalgan donli ekinlardan biridir. U yem-xashak, oziq ovqat va texnikaviy ekin. Oziq-ovqat maqsadlarida dunyo bo'yicha yetishtiriladigan makkajo'xori donining 20%, texnikaviy 15-20%, qolgan qismi, ya’ni uchdan ikki qismi yem-xashak maqsadlarida ishlatiladi (21-rasm). Don tarkibida uglevodlar 65-70%, oqsil 9-12%, yog' 4-8%, shuningdek, ma’danli tuzlar va vitaminlar bor. O’zbekistonning sug'oriladigan yerlarda kuzgi boshoqli don ekinlaridan keyin makkajo'xorini don, silos va ko'k massasi uchun ang'iz ekini sifatida ekib yuqori hosil olish imkoniyati bor.