Таълим вазирлиги

3. Молиявий рискларни баҳолашда математик усуллардан 
фойдаланиш. 
Рискларнинг юзага келиши мумкин бўлган омилларини баҳолаш ва 
олдини олиш жараёнида бир қанча математик усуллар мавжуд бўлиб, бу 
орқали компанияларнинг акциялари қийматини баҳолаш да рискларнинг 
таъсири доирасини олдиндан аниқлаш имконини беради.
Млиявий риск ва даромад ўртасидаги боғлиқлиқ жараёнининг биринчи 
босқичида эҳтимолликлар тақсимоти ётади. Эҳтимолликлар тақсимоти 
белгиланган маълум бир оралиқларда, кутилаётган даромаднинг қийматини 
олдиндан аниқлаш имконини беради. Риск эҳтимоллик кўрсаткичи билан 
қанчалик боғлиқ бўлса, факт бўйича олинган даромад қийматидан доимо 
кичик бўлади. 

---

43 
Эҳтимолликни кутилаётган фойданинг қиймати бўйича тақсимланиши 
ҳар ҳил бўлиб, шулардан асосийси узлуксиз кўринишидир. Эҳтимолликнинг 
узлуксиз тақсимланиши бир неча ҳил кўринишда намаён бўлади: 
1. 
Эҳтимолликнинг текис тақсимланиши; 
2. 
Эҳтимолликнинг учбурчакли тақсимоти. Бу ҳлатда асоий этибор 
кутилаётган даромаднинг ўртача қийматига қаратилади. 
Масалан, -5 дан 15 оралиқдаги эҳтимолликни Учбурчакли тақсимот 
бўйича қарайдиган бўлсау ўртача қийматга яқин бўлган сон 10 ташкил 
қилади. 
Y 
Х 
-10 -5 0 5 10 15 20
Х- кутилаётган даромад қиймати ўқи, Y – эҳтимоллик тақсимоти 
қиймати ўқи 
Эҳтимолликнинг текис тақсимланиши графиги 
Берилган маълумот асосида учбурчакли усул орқали ҳисоблаш 
формуласини келтириб чиқарамиз: 
(қуй чегар + эҳтимолликка яқин чегар + юқори чегара) :3 ёки 
(
+
+
):3 
Демак (-5:15) оралиқдаги кутилаётган даромад 6.67%ни ташкил қилади, 
(0:10) оралиқда эса 5%ни ташкил қилади. 
Назорат учун саволлар: 
1. Молиявий рискларни баҳолаш хусусиятлари? 
2. Молиявий рискларнинг гуруҳланиши? 
3. молиявий рискларнинг ўзаро боғлиқлиги? 

---

44 
4. Статистик маълумотлар асосида юзага келадиган ахборотларни 
олдиниги йилга нисбатан таҳлил қилиш масалалари? 
5. 
Назарий жиҳатдан таҳлил қилишнинг моҳияти нима?
5-МАВЗУ: РИСК ҚИЙМАТИ (VАR) МЕТОДОЛОГИЯСИ 
РЕЖА: 
1. Value at Risk ҳақида тушунча; 
2. VaRни ҳисоблашда қўлланиладиган методлар; 
3. VaR ва Монте-Карло моделини қўллашдаги мунозара; 
 
“Риск - қисмат эмас, танловдир!” 
Питр Л. Бернстин.
(“Risk is a choice rather than a fate.” Peter L. Bernstein) 
Таянч сўз иборалар: 
- Риск қиймати; 
- Value at Risk; 
- Монте-Карло модели; 
- Тафовут – қоплаш методлари;
- Тасвирлаш методлари.