Таълим вазирлиги

3. Операцион рискларни бошқариш жараёни. 
Операцион рискларни бошқариш жараёни ҳам муҳим ҳолат 
ҳисобланиб, олти босқични ўз ичига олади.
 
 

---

179 
1-босқич: Кутилиши мумкин бўлган йўқотишларни аниқлаш. 
Бунда деградацияси, активларнинг бузилишига олиб келиши мумкин 
бўлган ҳар қандай ҳақиқий ёки потентсиал шарти сифатларда 
белгиланадиган зарар ёки ускуналар ва мол-мулкни йўқотиш тушунилади. 
Тажрибалар умумий маънода ўзига хос таҳлилий воситалар ёрдамида 
хатарларни аниқлашга ёрдам беради. 
2-босқич: рискини баҳолаш. Баҳолаш босқичини аниқлаш учун миқдор 
ва сифат жиҳатдан чора-тадбирлар дастурини риск даражасининг муайян 
риск билан боғлиқ ҳолда аниқлаш. Бу жараён одамлар ёки активларга 
асосланган рискга олиб келиши мумкин бўлган жараёнларни ўз ичига олади. 
3-босқич: Рискларни назорат-тадбирларни таҳлили ва кутилаётган 
ҳатарни юмшатиш ёки бартараф этишнинг ўзига хос стратегияси ва 
воситалари тадқиқ жараёнларини ўз ичига олади. Бу босқичда барча риск-
хатар уч қисмларга ажралади: биринчидан юзага келиш эҳтимолининг пайдо 
бўлиши, риск жиддийлиги ва одамлар таъсири натижасида активларнинг 
бузилиши, ишдан чиқиши ёки тўла куч билан фаолият кўрсатмаслиги. 
Самарали назорат чораларини камайтириш ёки бартараф этишга киришиш 
билан кейинг босқичга ўтилади. Бундан аввал, таҳлил қилиш ҳисобига 
умумий харажатларни ва фойда олишни таъминлаш керак.
4-босқич. Бошқарув қарорлар ёки тегишли қарорлар қабул қилиш. Бу 
тўғрида қарор қабул қилишдан аввал ушбу босқичда, таҳлил асосида назорат 
уйғунлигини таъминлаш зарур. 
5-босқич. Хатарларни назорат қилишнинг менежмент яъни танланган 
бошқарувларни қўллаш учун бир режа ишлаб чиқиш керак ва бу чора-
тадбирлар қўйиш учун зарур бўлган вақт, материаллар ва кадрлар билан 
таъминлаш жараёнларини қамраб оладиган босқичдир. 
6-босқич. Текшириш ва тадқиқ элементлари камида бир марта 
ўтказиладиган босқич бўлиб, жараён вақти-вақти билан таъминлаш учун 
ретроспектиф кўриб чиқиш босқичи саналади. Бу орқали уларнинг 
самарадорлиги таҳлили амалга ошади. Ҳар бир даражада ходимлар ва 

---

180 
раҳбарлар билан таъминлаш учун уларнинг тегишли ролларни бажариш 
керак деб элементлари вақт давомида сақлаб қолинади. рискларни бошқариш 
жараёни давомида тизимли, миссиялар ёки фаолият ҳаёт тсикли ўтказилади 
ОРБ жараёни амалга оширишда кучли воситалар ёрдамида максимал фойда 
учун, тўғри фойдаланиш керак. Бунинг учун қуйидаги ишларни амалга 
ошириш муҳим аҳамиятга эга. Яъни: 
- кетма-кетликда амалларни қўллаш; 
- ҳар бир босқич якунига етказилиб, кейинги босқич давом эттиришдан 
олдин бажарилиши керак.
Риск аниқлаш босқичи бошқа алоҳида рискларни назорат қилишдан 
олдин амалга оширилиши зарур акс ҳолда рисклар четда қолиб кетиши 
мумкин. Барча рисклар белгиланганга қадар қолганлари устида бош қотириш 
самарали эмас. Барча олти босқичлар муҳим аҳамиятга эга. Уларнинг 
ҳаммасини бажариш учун вақт ва ресурсларни ажратиш керак бўлади. 
Операцион рискларни бошқаришда "Назорат ва ўтилганлик санаси" босқичи 
мавжуд бўлиб, у операцияда янги қараш бўлиб таҳлил, янги рисклар 
аниқланиши мумкинлиги ёки йўқлигини кўриш учун асосий жараён 
ҳисобланади. Ушбу жараёнида одамларни жалб қилиб риск назорати 
миссиясини қўллаб-қувватловчи эканлигига ишонч ҳосил қилиш ва 
одамларда 
иш 
самарадорлиги 
учун 
ижобий 
хатти-ҳаракатларини 
шакллантириш, зарур бўлади.