Таълим вазирлиги

Тест топшириқлари. 

---

368 
1. Кўзда тутилмаган ҳаражатларни қоплаш учун заҳира 
маблағларини ташкил этиш йўли билан йўқотишлар ҳажмини 
қисқартириш бу? 
А. Рискни ушлаб қолиш. 
Б. Рискни пасайтириш. 
С. Рискни узатиш. 
Д. Рискдан қочиш. 
2. Риск билан боғлиқ тадбирлардан воз кечиш бу? 
А. Рискни ушлаб қолиш. 
Б. Рискни пасайтириш. 
С. Рискни узатиш. 
Д. Рискдан қочиш. 
3. Бир-бирига боғлиқ бўлмаган турли хил фаолиятлар ўртасида 
рискларни тақсимлаш бу? 
А. рискларни суғурталаш. 
Б. рисклар учун молиявий заҳиралар ажратиш. 
С. рискларни диверсификациялаш. 
Д. рискларни лойиҳа қатнашчилари ўртасида тақсимлаш. 
4. ...бу умумий муаммоларни ҳал қилишга ҳамкорлар сифатида 
бошқа корхоналар ёки юридик шахсларни жалб қилиш орқали ўз 
рискининг даражасини пасайтиришдир. 
А. Рискни бирлаштириш. 
Б. Рискни аниқлаш. 
С. Рискни баҳолаш. 
Д. Корхонанинг стратегияси. 
5. Ҳозирда рискни баҳолашнинг энг замонавий усули бу? 
А. VаR 
Б. ASPRO 
С. PSSI 
Д. Delphi 

---

369 
18 - МАВЗУ: КОРХОНАЛАР МОЛИЯВИЙ РИСКЛАРИНИ 
БОШҚАРИШ 
Масала. Таваккалчиликка асосланган қарорлар бериш ва бизнес 
рискини баҳолаш. 
Бизнес рисксиз бўлиши мумкин эмас. Рискнинг кучайиши бу иш 
моҳиятига кўра тадбиркорлик эркинликларининг тескари томонидир, унинг 
учун ўзига хос тўловдир. Риск даражаси муайян фаолиятда мақсад нимага 
йўналтирилганига қараб зарарлар бўлишини ёки хўжалик субектининг 
фаолият натижаси маълум бир йўқотишлар билан тугаши ёки юқори даромад 
олиши мумкинлигини ифодалайди. Ана шу риск даражаси ва у билан боғлиқ 
йўқотишлар эҳтимолини аниқлашнинг бир неча усуллари мавжуд:

эксперт (субъектив) баҳолаш усули; 

статистик усул; 

таҳлилий (комплекс) усул. 
Бунда хўжалик субъекти, масалан, юриик шахс бўлган фаолиятида 
ўтказилган барча оператсиялар бўйича мавжуд маълумотлар таҳлил қилиниб, 
имкони борича кўпроқ йўқотишларга олиб келиши мумкин бўлган 
оператсиялар таҳлилга жалб қилинади. Шу жараёнда молиявий 
институтларнинг ўзидаги, шунингдек, бўлиш эҳтимоли бўлган йўқотишлар 
ва уларнинг давр оралиғи аниқланади: 
N
YH
Y

, 
бу ерда: 
Y – йўқотишлар даражаси (коеффициентда); 
YH – йўқотишларга олиб келувчи ҳолатлар сони; 
N – таҳлилга жалб қилинган ҳолатларнинг умумий сони. 
Формуладаги N молиявий институтларнинг фақат йўқотиш, зарарларга 
олиб келиши мумкин бўлган операцияларнинг сонини эмас, балки барча 
операцияларни, жумладан, фойда келтирувчи операцияларни ҳам ўз ичига 
олади. 

---

370 
Йўқотиш даражаси 0 < Y < 1 оралиғида бўлади. «Y» қанча «0» га яқин 
бўлса, риск даражаси шунча кичик бўлади. Агар «Y» қанчалик «1» сонига 
яқин бўлса, риск даражаси шунчалик юқори бўлади. Кўп бошқа ташкилотлар, 
албатта, фақат энди ўз саёҳатини бошлаб беришда ва қарор қабул қилишда
муваффақиятли татбиқ бўлса-да, таваккалчиликка асосланган қарор қабул 
қилиш кучли ва иқтисодий жиҳатдан самарали бўлиши мумкинлигини 
тушуниб етадилар. 
Бунда кўрилиши мумкин бўлган зарарлар эҳтимолини вариация 
коеффициенти (V) ни ҳисоблаш ёрдамида аниқланади: 
бу эрда:
яъни ўртача квадратик фарқланиш; х – кузатишга жалб қилинган 
операциялар ва улардан кутилаётган натижа; 
x
– барча операцияларда 
кутилаётган ўртача натижа; n – операциялар сони. 
Буни қуйидаги масалада кўриб чиқамиз. АҚШ нинг компютер эҳтиёт 
қисмлари сотадиган корпоратсияси молиявий институтлардан 100 миллион 
доллар миқдордаги сармоя жалб қилишни мо`лжаллаётган бо`лса қуйдаги 
жадвалда берилган ма`лумотлар асосида бизнес рискини баҳоланг ва рискга 
асосланган қарор қабул қилишда уларнинг аҳамиятини аниқланг?