Таълим вазирлиги

 
1-Муаммоли вазият 
Портфолио 
оптимизатсиясидаги 
функсионал 
боғлиқлик 
қайси 
миқдорларга салбий та`сир кўрсатиши ҳусусда баҳс юритадиган бўлсак, 
функсиялар асосан рискларни тақсимлаш, ундан тармоқ асосда камайтириб 
боришни тақозо этади. Бироқ бир тармоқда риск кўпайиб ҳаддан ташқари ҳал 
қилиб бўлмас даражага келиб қолсачи? Бизга ма`лумки, Портфолио 
оптимизатсияси орқали рискларни бошқариш турли моделларга таянади. 
Хусусан, Копюла модели, Селт модели, Гауссиан функсионал тақсимот 
модели ва бошқа моделлар. Ҳар бир модел ўзининг ҳисобланиш ва тақсимот 
функсияси формулаларига эга. Шу билан бирқа уларни фойдаланиш 
методлари ҳам турлича. Хўш шундай экан, Турли соҳага ихтисослашган 
масалан, хизмат кўрсатиш ва ишлаб чиқаришга ихтисослашган қўшма 
компаниялар учун қайси функтсионалликдан фойдаланиш самарали. Зеро, 

---

338 
Гауссиан функсионаллик тақсимотида асосий э`тибор оқсаётган соҳага 
қаратилиб, ундаги омиллар таҳлил қилинади. Копюла тақсимот функсиясида 
эса, ишлаб чиқаришдаги инноватсион технологияларнинг эскириш даражаси, 
талаб ме`ёри ва аҳоли даромади бўйича рисклар баҳоланади. Портфолио 
оптимизатсияси учун қайси ме`ёр ўринли? Инвестиция ёхуд мол-мулк 
унумдорлиги ва фойдасини оширишни моделлаштиришга қаратилган иккита 
асосий одатий ёндашувлар (моделлар) фойдани тақсимлашнинг тарихий ёҳуд 
одатий (Гауссиан) усулига асосланади. Шунга қарамасдан, иккала ёндашув 
ҳам мол-мулк нархлари ва фойдаларининг ноодатий ўзгаришларини етарли 
даражада изоҳлай олмайди. Тарихий модел мавжуд кузатувлар кўлами билан 
чегараланган, 
одатий 
тақсимот 
модели 
эса 
кескин 
инвестиция 
унумдорлигини табиий равишда келтириб чиқара олмайди. Одатий тақсимот 
моделининг камчилиги таваккалчилик бошқаруви бирлашмаси томонидан 
тан олинган. Бир машҳур бизнесмен айтганидек, “Шу нарса таъкидлаб 
келинадики, фойданинг ҳақиқий тақсимоти одатий тақсимот моделига 
қараганда кескин фойданинг катта эҳтимоллигини назарда тутади. Биз 
фойдага кўпроқ мос келадиган тақсимотни белгилашга ҳаракат қилган 
тақдирда ҳам, агар биз янги тақсимот барча турдаги фойда синфларига мос 
келиши шарт эканлигини ҳисобга оладиган бўлсак, бу жуда ҳам қийин 
вазифа бўларди”, деган сўзлар бежизга эмас. ( Течниcал Мануал, РМГ, 2001) 
Топшириқ. 
1. Берилган муаммоли вазиятни муҳокама этинг? 
2. Муаммони ечишда қайси усул оптимал эканлигини изоҳланг? 
3. Энг самарали модел сифатида қайсини моделни тавсия этган 
бўлардиз? 
4. Кўп ҳолларда тақсимот моделлари корпоратсия учун рискларни 
бошқаришда катта қийинчилик туғдириши табиий, бунинг асосий омиллари 
нимада деб ўйлайсиз? 
5. Муҳокама учун “Apple”, “Cоcа-cоlа” фирмаларининг молиявий 
ҳолатини таҳлил сифатида ишлатинг? 

---

339 
8-МАВЗУ: ФОНД БОЗОРИ РИСКЛАРИНИ БОШҚАРИШ 
Кенг танилган индексларнинг солиштирма характеристикалари