Таълим вазирлиги

Э кут. =Σ Эi*Pi
 
 

Умумий ҳолатда: 

Э кут. = λ*Эmax +(1-λ)*Эmin
 

---

320 
Бу ерда: Эmax, Эmin  - энг катта ва энг кичик кутилган интеграл самара; 
λ – самарани  ноаниқлигини ҳисобга олиш учун қўлланиладиган норматив 
(максимал ёки минимал самаранинг эҳтимоллиги). λ – бу махсус норматив
( 0< λ <1). Ҳозирги кунда дунё банклари махсус норматив 0,3га тенг қилиб 
олишмокда. 
Бу усулнинг камчиликлари қуйидагилардан иборат:
- барча бошқа кўрсаткичларнинг ўртачасини ҳисоблаш каби, кутилган 
интеграл самарани ҳисоблашда ҳам (Экут., NPV кут. ) инвестиция лойиҳаси 
тўғрисидаги мазмун жиҳатидан керакли бўлган маълумотларнинг бир қисми 
йўқотилади; 
- кутилган интеграл самара Экут. =Σ Эi*Pi формула билан 
ҳисобланганда, чиққан натижа ҳақиқатда ҳеч қандай ҳолатларда намоён 
бўлмайди, бу эса интеграл самарани иқтисодий мазмунини тушунтиришни 
қийинлаштиради.
Ривожланиш сценарийларининг таҳлили – бу ноаниқликнинг шаклий 
баёни усулининг энг кам меҳнат талаб қиладиган усули ҳисобланади. Бу 
усулдан инвестиция лойиҳаларининг риск даражасини таққослашда ҳам 
қўллаш мумкин.
Бу усулни қўллаш кетма-кетлиги қуйидагича:
1. Инвестиция лойиҳасини амалга оширишнинг мумкин бўлган 
сценарийларини ишлаб чиқиш; 
2. Ҳар бир сценарий бўйича соф дисконтланган даромадни ҳисоблаш; 
3. Ҳар бир сценарийни амалга ошириш эҳтимоллигини аниқлаш; 
4. Кутилган соф дисконтланган даромадни Э кут. =Σ Эi*Pi формула 
билан ҳисоблаш. 
Усулнинг афзалликлари қуйидагилардан иборат: 
Ҳар бир сценарийни ҳисобга олган ҳолда лойиҳа натижаларига бир 
қанча параметрларнинг (омилларнинг) бир вақтдаги таъсирини баҳолашга 
имконият беради. 

---

321 
Кутилган интеграл самарани ҳисоблаш бўйича қуйидаги масалаларни 
кўриб чиқамиз. 
5-масала. Қуйидаги жадвал маълумотлари асосида лойиҳанинг кутилган 
интеграл самарасини ҳисобланг, кутилиши мумкин бўлган зарарларни 
топинг.