Таълим вазирлиги

6-масала. Тўғри жавобларни танланг ва асослаб беринг. 
“Қиммат пуллар” сиёсати юритар экан, марказий банк қуйидагиларни 
амалга ошириши мумкин: 
а) мажбурий захиралар меъёрини ошириш, 
б) ҳисоб ставкасини пасайтириш, 
в) мажбурий захиралар меъёрини пасайтириш, 
г) давлат қимматли қоғозлари даромадлилигини ошириш, 
д) ҳисоб ставкасини ошириш. 
7-масала. Марказий банкнинг қайта молиялаштириш ставкасини 
ошириши нимага олиб келиши мумкин ва нима сабабдан: 
а) қимматли қоғозларга талабни ошириш, 
б) қимматли қоғозлар даромадлилигини ошириш, 
в) қимматли қоғозлар таклифини ошириш, 
г) қимматли қоғозлар даромадлилигини камайтириш. 
8-масала. Кредит рисклари юқори бўлган шароитларда жуда тезлик 
билан ўсаётган инфляцияга қарши курашиш учун марказий банк 
қуйидагиларни амалга ошириши лозим: 
а) мажбурий захиралар меъёрини ошириш, 
б) қимматли қоғозлар даромадлилигини ошириш, 
в) қайта молиялаштириш ставкасини ошириш. 

---

280 
12-МАВЗУ:ФОИЗ РИСКЛАРИНИ БОШҚАРИШ 
РЕЖА: 
3. Фоиз риски ҳақида тушунча. 
4. Банкларда фоиз рискларини бошқариш. 
3. Фоиз рисклари: бошқариш ва баҳолаш. 
4. Фоиз ставкасини бошқариш усуллари. 
Кўпчилик олимларнинг фикрича узоқ муддатли облигацияларда фоиз 
ставкалариниг ўзгариши билан боғлиқ риск қисқа муддатли облигацияларга 
қараганда кўпроқ содир бўлиши кузатилган. Шунга қарамасдан, бунинг учун 
фойдали бўлган яна бир факт шундан иборатки, фоиз ставкасидаги 
рискларни баҳолашда менежрлар ва молия институтлари учун капитал 
оқимларининг берилган вақтдаги даромадлилиги ёки зарари ҳақидаги 
маълумотларнинг аниқлиги жуда муҳим аҳамият касб этади. Фоиз ставкаси 
билан боғлиқ рискларни олдини олиш учун менежрлар ёки молия 
институтлари томонидан қуйдаги чора тадбирлар қўлланилади: 
1. Фоиз ставкаси вақтини ифодаловчи консепция тузилади 
2. Фоиз ставкасининг ўртача ҳаётийлик даври белгилаб олинади 
3. Тўловчиларнинг қарздорлигининг қарзларни қайтара олмаслиги 
юзасидан бирор хавфсизлик чоралари ишлаб чиқилади 
Иккита бир хил турдаги қимматли қоғозларда бир хил фоиз ставкалари 
риски учрамаслиги мумкин . Бу турли ҳил сабаблардан келиб чиқиб содир 
бўлади. 
Уозқ муддатли облигацияларнинг дисконт ставкаси 10 йилни ташкил 
эца, биз уни “ноллик купон облигациялар” деб атаймиз. Аммо тўловчилар 
(ёки кредиторлар) белгиланган муддатдан олдин мажбуриятларни бажарса, 
бундай ҳолатни биз самарали дисконтлаш деб аташимиз мумкин. Фоиз 
ставкасида ҳар қандай қарздорликнинг камайишини самарали баҳолаш учун 
Фредерик Макулей томонидан ярим аср муқаддам кашф этилган фоиз 
ставкасида давомийлик консепциясига назар ташлар эканмиз, ноллик купон 

---

281 
ставкаларига нисбатан узоқ муддтали облигацияларнинг даромадлилик 
даражаси бир хил олиб борилиши ҳисоб китоб қилиб чиқишганда риск 
нисбатан 50 % дан кам чиқиши аниқланган. Шу билан бирга тўлов муддати 
якунига қадар доимий риск ҳам мавжудлиги ҳисоблаб чиқилди. 
Фоиз ставкасининг баҳоланиши билан боғлиқ мисолар билан танишиб 
чиқсак;