Talim vazirligi


(Zoologiya O.Mavlonov, O Usmonova , Z.Norboyev, H Rasulov T-O’qituvchi 1992 y)



Download 2,63 Mb.
bet18/62
Sana06.02.2022
Hajmi2,63 Mb.
#432860
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   62
Bog'liq
asalari faunasi uchish fenologiyasi va ularning asal tarkibi

(Zoologiya O.Mavlonov, O Usmonova , Z.Norboyev, H Rasulov T-O’qituvchi 1992 y)
Asalarilarning tana tuzilishi bilan tanish.
Hamma hasharotlar tuzilishida umumiylik bo’ladi, ammo har bir sinf doirasida tana tuzilishining juda xilma-xilligi kuzatiladi. Bu narsa hasharotlar organizmining rivojlanishidagi o’zgaruvchanlikka va tashqi sharoitga tez moslashish qobiliyatiga ega ekanligini ifodalaydi. Asalarilar tuzilishiga ko’ra, hasharotlar orasida eng yuqori pogonani egallaydi. Ular tanasining tuzilishini yashash sharoitiga moslashishga yaqqol misol qilib ko’rsatish mumkin.
Asalarilar tanasining ustki qaplami xitindan va boshqa organik moddalardan tashkil topgan. Bunday qoplam ularning ichki organlarini qurib qolishdan, zaharli moddalar, jumladan, ishqor va kislotalar ta’siridan saqlaydi. Shu bilan birga qoplamlar tashqi skelet vazifasini bajaradi va unga ichki organlar birikib turadi.
Asalari tanasi uch qismga: bosh, ko’krak va qoringa bo’linadi. Boshi xitin moddadan iborat bulib, bo’ginlarga bo’linmagan, uchburchak shaklda (ishchi asalarilarda). Tanasi gorizantal holatda turganda uchburchakning tubi yuqoriga qaragan bo’lib, uchki tomoni pastga qaraydi. Boshining ikki yon tomonida murakkab yoki fasetkali ko’zlari joylashgan. Boshining ustki qismida uchburchak shakldagi uchta oddiy ko’zi, old qismida mo’ylovi bor .
Boshining orqa tomonida ensa teshigi bo’liban u orqali ko’krak qismidan boshga qizilo’ngach, nerv zanjirining iplari, traxeya naychalari, aorta o’tadi. Ensa teshigidan pastroqda chuqurcha bo’lib, unda xartumi joylashgan. Boshining pastki qismida xartumining oldida ikkita yuqorigi jag’ va yakka ustki lab birikkan. Shunday qilib, asalari boshida ko’rish, hidlash (mo’ylovlar) va qisman sezish organlari va og’iz apparati joylashgan. Boshining ichida yuqori darajada tuzilgan barcha hayvonlarga xos eng muxim qismi — bosh miya yoki halqum usti gangliysi joylashgan. U asalarining butun xatti-harakatini tartibga solib turuvchi asosiy markazdir . Boshi pishiq xitin qoplami bilan qoplangan. U bosh ichida joylashgan organlarni, avvalo markaziy nerv sistemasi asosiy qismini himoya qiladi. Bundan tashqari boshqa funksiyalarni ham bajaradi, masalan, ishchi asalari mum katakchalarga qo’ygan gulchangni boshi bilan shibbalaydi. Boshining mexanik mustahkamligini faqat ustki xitin qoplam emas, balki ichki devorlaridagi xitin o’simtalardan hosil bo’lgan skelet ham ta’minlaydi. Bu o’simtalar butsimon shaklda bo’lib, boshining oldingi va orqa qismlarini birlashtiradi. Erkak va ona asalarilarning boshi ishchi arilar boshidan biroz farq qiladi. Ona asalarilarning boshi biroz kattaroq va enli bo’lib, ustki yuzasi yumaloq; uning oddiy ko’zlari boshining o’rta chizig’idan ikki tomonga surilgan va bir-biriga juda yaqin bo’lib peshanada joylashgan. Erkak asalarilarning boshi deyarli sharsimon bo’lib, bu murakkab.

Download 2,63 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   62




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish