Таълим вазирлиги тошкент молия институти

1.3. Uy xo’jaliklari investitsiya faoliyatini tashkil etish xususiyatlari va 

yo’nalishlari 

Investitsiyalar asosiy kapital va aylanma mablag’larga, inson kapitaliga 

yo’naltirilib, iqtisodiy faollik va moliyaviy salohiyatni oshiradi. U aholini 

ijtimoiy himoyalash va  farovonligini  oshirish,  mamlakatning iqtisodiy 

rivojlanishini ta’minlash, qudratini yuksaltirish yo’lidagi ijtimoiy-iqtisodiy 

islohotlarni amalga oshirishning tayanchi, tadbirkorning o’z turmush tarzini 

yanada yaxshilashi va yuqori daromad olish imkonini beruvchi vosita 

hisoblanadi. 

---

28 

 

Keng ma’noda investitsiyalar - bu moddiy, moliyaviy resurslar va 

intellektual qobiliyatning daromad topish yoki ijtimoiy ehtiyojlarni qondirish va 

samaraga erishish maqsadida u yoki bu sohaga joylashtirilishidir. Tor ma’noda 

investitsiya aniq shakldagi mablag’larni joylashtirishdir. Investitsiya qanday 

ma’noda talqin etilmasin, baribir, u iqtisodiy o’sishi omili ekanligi inkor 

etilmaydi. Investitsiya jarayoni mablag’larni izlab topish, turli iqtisodiy vositalar 

yordamida amalda ularni taqsimlash, foydalanish, undan real daromad topish 

orqali iqtisodiy-ijtimoiy muammolarni hal qilishdan iborat. 

Uy xo’jaliklari iste’mol qilishdan tashqari investitsiya faoliyati bilan ham 

shug’ullanadi. Ularning bu faoliyati boshqa investorlar faoliyati bilan 

bog’langan holda kechadi. Buni chuqur anglash uchun uy xo’jaligi faoliyatini 

boshqa xo’jalik subyektlari faoliyati bilan taqqoslash zarur. 

Ma’lumki, har bir subyektning investitsiyadagi ishtirokini uning mulkiy 

maqomi belgilaydi. Investitsiyalarni, mulkiy jihatdan qaralganda, davlat va 

nodavlat investitsiyalariga ajratish mumkin. Davlat investitsiyalari davlatning 

iqtisodiy va ijtimoiy funksiyalarini bajarishni tegishli resurlar bilan ta’minlaydi. 

Uning manbai davlat budjet, budjetdan tashqari fondlar va davlat qarzi 

mablag’laridir. Ularning barchasi yaxlitlikda ijtimoiy sektorning investitsiya 

resurslarini tashkil etadi. Ular, asosan, ijtimoiy ne’matlarni yaratishga va ularni 

aholiga bepul yetkazib berishga qaratiladi, biroq, bular ishlab chiqarishdagi 

davlat sektorini rivojlantirishni ham ko’zlaydi. 

Davlatning investitsiyalardagi hissasi iqtisodiyotning liberallik darajasiga 

va mamlakatning taraqqiyot modeliga bog’liq bo’ladi. Iqtisodiyot liberal bo’lgan 

joyda davlat katta hajmda investitsiya qilmaydi, chunki buni xususiy sektor 

amalga oshiradi. Biroq, iqtisodiyot zaif joyda aholining ijtimoiy ne’matlarga 

ehtiyojini minimal darajada qondirish lozim bo’lgan holda, ularning aholiga 

bepul yetkazib berilishi ta’minlash uchun katta hajmdagi davlat investitsiyalari 

talab etiladi. 

Investitsiyalarning mulkiy tuzilishi sodda ko’rinsa-da, uning tarkibida 

murakkabliklar mavjud. Bu, eng avval, nodavlat investitsiyalariga taalluqlidir. 

---

29 

 

O’zbekistonda shakllangan nodavlat sektori ikki qismdan iborat. Birinchisi, 

xususiy sektor bo’lsa, ikkinchisi, jamoa sektoridir. Xususiy mulk esa tarkiban 

bir xil emas, u individual va korporativ mulkdan iborat. Bu mulklar tabiatdan 

xususiy hisoblansa-da, ular farqlanadi. Shunga binoan investitsiyalarni ham 

mulk obyekti sifatida farqlantirish zarur. 

Individual mulkchilikka asoslangan uy xo’jaliklarida investitsiyalash 

yo’nalishlari, eng avvalo, moddiy aktivlarni yaratishga qaratilgan bo’ladi va bu 

aktivlar, asosan, ijtimoiy xarakterga kasb etib, aholining turmush sharoitini 

yaxshilashga xizmat qiladi. 

So’ggi yillarga to’xtaladigan bo’lsak, respublikamizda 2015 – yilda 3,5 

milliard  dollarlik  xorijiy  investitsiya  o’zlashtirilishi  rejalashtirilmoqda. 

O’zbekiston Prezidenti Islom Karimov qarori bilan tasdiqlangan investitsiya 

dasturiga muvofiq, ko’rsatilgan hajmda 76 loyiha bo’yicha 965 million dollar 

davlat kafolati ostidagi xorijiy kreditlar, 80 loyiha bo’yicha 2,569 milliard dollar 

to’g’ridan-to’g’ri  xorijiy  investitsiyalar  hisobidan  o’zlashtirish  ko’zda 

tutilgan. Eng katta hajmdagi xorijiy investitsiyalar − 2,299  milliard dollar 

miqdorida 35 loyiha bo’yicha issiqlik-energetika sohasida o’zlashtirish 

rejalashtirilgan. Bundan xorijiy kompaniyalarning 2,071 milliard dollarlik 

to’g’ridan-to’g’ri  investitsiyalari  neft-gaz  sohasidagi  15  ta  loyihaga 

yo’naltirilishi ko’zda tutilmoqda. 

 

1995

2000

2005

2010

2011

2012

2013

Series 1

88,7

744,5

3012,9

15409,1 18291,3

22067

27557,3

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000