|
6-§. Кунжара ва шротларни сақлаш
Намлиги ва ҳарорати бўйича кондицияланган шротларни маълум бир шароитларда узоқ вақт давомида сифатини бузмасдан сақлаш мумкин. Шротларни сифатли сақлаш учун оптимал шароитларга: оптимал намлик юқори бўлмаган ҳарорат, таркибидаги эритувчи миқдорини минимал бўлиши киради.
Шротлар турли омборларда сақланиши мумкин: сиғими 2000, 3000, 4000 ва 5000 т бўлган механизацияланган омборларда силосли элеваторларда.
7.9-расмда шрот сақлайдиган силосли элеватор келтирилган. Элеваторлар истиқболли ҳисобланади, чунки уларни бошқа омборларга қараганда бир қатор авфзаллликлари бор: кам майдонни эгалайди, остки транспортёрларни жойлаштириш учун юқори даражадаги чуқурлик талаб этилмайди. Уларда шротларни сақлаш учун яхши шароитлар таъминланади, чунки ҳар бир ячейка(7)га 80 т шрот жойлашади ва шротни бўшатиш жараёни осон кечади. Агар шротни омборлардан вагонларга юклаганда махсус темир йўл юклаш мосламалари талаб этилса, силосларни бўшатилаётганда эса ўз-ўзидан оқиб тушадиган труба(1)лар ишлатилади. Вагонларга юклаш бевосита четда жойлашган силослардан амалга оширилади. Қолган силослардан узатиш қуйидаги транспорт элементлари орқали амалга оширилади: лентали транспортерлар (2, 3, 4, 5), нория ва силос силосусти конвейер (6).
Шрот қизиб кетганда уни совитиш ва силосдан силосга кўчириш учун ҳам шу схемадан фойдаланилади.
Баъзан элеваторлар икки қаватли қилиб қурилади. Бу эса ҳар бир силос ячейкаси баландлигини узайтирмасдан унинг сиғимини икки баравар ошириш имконини беради, чунки шрот уюмининг баландлигини ошиши унинг босилиб зич бўлиб кетишига олиб келиши мумкин. Пастки қатордаги силослар юқоридаги силослардаги шротни тушириш йўли билан тўлдирилади.
Пахта чигитидан ташқари барча мойли уруғларни қайта ишлашда олинган шротларни элеваторда сақлаш мумкин. Пўстлоғи ажратилган пахта чигитидан олинган шротининг сочилувчанлиги паст ва босилиб зич бўлиб қолишга мойли бўлланганлиги учун у механизациялашган қия полли омборларда сақланади.
Барча мойли уруғлардан олинган шротларни тўкилган холдан ташқари қопларда ҳам сақлаш мумкин. Бунда сизот сувлари таъсирида шротларни захланишини олдини олиш учун омборлар полдан 10 см дан паст бўлмаган махсус тўшама билан жихозланган бўлади.
Қоплар бир бирига зич тахланади биринчи қатор тўшама узунлиги бўйича иккинчи қатор унга перпендикуляр ва ҳ. к. тахланади.
Қумалоқ ва сақлаб бўлмайдиган шрот партияларини сақлаш учун силос ва қопланган ҳолда сақлаш учун комбинацияланган омборлар қуриш керак.
Шрот ва шрот чангларини портлашга хавфлилигини ҳисобга олган холда уларни сақлайдиган омборлар Б тоифага тааллуқли, туннелли, ертўла ва ер тўласимон хоналар эса А тоифага киради. Шунинг учун портлашга хавфсиз шароит яратиш учун улар ҳавони сўриб олувчи вентиляторлар билан жихозланади. Шрот сақловчи омборхоналар соз, қуруқ, силлиқ (ёрилмаган) лат емаган полларга ва зич ёпилувчи эшикларга эга бўлиши керак.
Шротлар асосан омихта ем сифатида ишлатилганлиги учун уларга ойна синиқлари тушмаслиги учун омборлар махсус тўр ва тўсиқлар билан жихозланган бўлади. Омборларни тоза тутиш алоҳида эътиборга лойиқ: галерея, транспорт элементлари, ойна, эшиклар доимо чангдан тозалаб турилади.
Шротни сақлаш жараёнида унинг сифати яъни ҳарорат назорат қилинади. Ўз-ўзидан қизиб кетиши белгилари аниқланганда улар актив ёки пассив совитилади.
Пассив совутишда қуруқ совуқ ҳаво қўлланилади. Бунинг учун омборни ойна ва эшиклари очилади, сўрувчи вентиляция мосламалари ёқилади.
Актив совитиш шротни транспорт воситаларидан ўтказиш ёрдамида амалга оширилади.
Шротни сақлашда омбор ҳавосидаги эритувчи буғларининг миқдори доимий назорат қилиб турилади. Эритувчи буғлари аниқланган ҳолда шротлар тоза вентиляцияланган ячейкаларга ўтказилади. Биринчи навбатда сақлаб бўлмайдиган ва ўз-ўзидан қизиши бошланган шротлар жўнатилади.
Одатда кунжарани механизациялашган ва механизациялашмаган омборларда баландлиги 5 м гача бўлган уюм ҳолда сақланади.
Кунжара омборларига қўйиладиган талаблар шрот омборларига қўйиладиган талаблар билан бир хил. Сақлаш жараёнида унинг ҳарорати назорат қилиб борилади. Ўз-ўзидан қизиб кетиш белгилари аниқланган ҳолда кунжарани совитиш ойна, эшикларни очиш ва вентиляцияни ёқиш билан амалга оширилади, ҳамда уни омборни бир бўлагидан бошқа бўлагига кўчирилади.
Ҳарорат ва намлиги бўйича оптимал параметргача кондицияланган кунжарани ўз сифатини бузмаган ҳолда 2-3 ой сақлаш мумкин.
Do'stlaringiz bilan baham: |
