Ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

2021-yilning yanvar-sentabr oylaridagi asosiy iqtisodiy ko‘rsatkichlar


2021-yilning yanvar-sentabr oylaridagi asosiy iqtisodiy ko‘rsatkichlar bo‘yicha ma’lumotlar quyidagicha:
Sanoat mahsulotlari bo‘yicha 314,8 trln. so‘mni tashkil qilib, o‘sish 9,0% tashkil etdi;
Iste’mol tovarlari bo‘yicha 103,7 trln. so‘mni tashkil qilib, o‘sish 10,9% tashkil etdi;
Qishloq, o‘rmon va baliq xo‘jaligi bo‘yicha 222,2 trln. so‘mni tashkil qilib, o‘sish 4,2% tashkil etdi;
Chakana savdo aylanmasi bo‘yicha 167,0 trln. so‘mni tashkil qilib, o‘sish 9,8% tashkil etdi;
Qurilish ishlari bo‘yicha 76,9 trln. so‘mni tashkil qilib, o‘sish 4,5% tashkil etdi;
Xizmatlar bo‘yicha 201,2 trln. so‘mni tashkil qilib, o‘sish 19,5% tashkil etdi.



2021-yil yanvar-sentabr oylari davomida Yalpi hududiy mahsulotlarning o‘sish ko‘rsatkichlari Respublika bo‘yicha 519,8 trln. so‘mni tashkil etdi (o‘sish sur'ati 106,9). Hududlar bo‘yicha esa quyidagicha:

• 
  Toshkent shahri - 87,8 trln. so‘m, o‘sish sur'ati 114,1%, Respublika bo‘yicha ulushi esa 16,9%;
  
• 
  Toshkent viloyati - 57,2 trln. so‘m, o‘sish sur'ati 109,6%, Respublika bo‘yicha ulushi esa 11,0%;
  
• 
  Navoi viloyati - 42,0 trln. so‘m, o‘sish sur'ati 107,0%, Respublika bo‘yicha ulushi esa 8,1%;
  
• 
  Samarqand viloyati - 37,8 trln. so‘m, o‘sish sur'ati 107,1%, Respublika bo‘yicha ulushi esa 7,3%;
  
• 
  Farg‘ona viloyati - 33,6 trln. so‘m, o‘sish sur'ati 107,4%, Respublika bo‘yicha ulushi esa 6,5%;
  
• 
  Qashqadaryo viloyati - 31,7 trln. so‘m, o‘sish sur'ati 108,4%, Respublika bo‘yicha ulushi esa 6,1%;
  
• 
  Andijon viloyati - 30,4 trln. so‘m, o‘sish sur'ati 103,1%, Respublika bo‘yicha ulushi esa 5,8%;
  
• 
  Buxoro viloyati - 27,4 trln. so‘m, o‘sish sur'ati 106,8 %, Respublika bo‘yicha ulushi esa 5,3%;
  
• 
  Namangan viloyati - 24,1 trln. so‘m, o‘sish sur'ati 108,0%, Respublika bo‘yicha ulushi esa 4,6%;
  
• 
  Surxondaryo viloyati - 21,4 trln. so‘m, o‘sish sur'ati 107,4%, Respublika bo‘yicha ulushi esa 4,1%;
  
• 
  Xorazm viloyati - 18,9 trln. so‘m, o‘sish sur'ati 108,5%, Respublika bo‘yicha ulushi esa 3,6%;
  
• 
  Qoraqalpog‘iston viloyati - 18,1 trln. so‘m, o‘sish sur'ati 107,4%, Respublika bo‘yicha ulushi esa 3,5%;
  
• 
  Jizzax viloyati - 15,9 trln. so‘m, o‘sish sur'ati 106,6 %, Respublika bo‘yicha ulushi esa 3,1%;
  
• 
  Sirdaryo viloyati - 11,0 trln. so‘m, o‘sish sur'ati 111,6%, Respublika bo‘yicha ulushi esa 2,1%.
  

inflyatsiya sur'atlari pasaygani sayin pul massasi bilan iste'mol baholari indekslarining qisqa muddatli oʻzgarishlari orasidagi bogʻliqlik ham pasaymoqda. Bu inflyatsiya jarayonlarining shakllanishiga, pul-kredit agregatlar dinamikasiga hamda pul bozoridagi talab va taklif balansiga bogʻliq boʻlmagan tarkibiy (nopul-kredit) omillar ta'sirining kuchayganligi bilan bogʻliqdir. Shuning uchun Markaziy bankning bu boradagi asosiy vazifalaridan biri ushbu omillar ta'sirini yetarli darajada baholash hamda pul-kredit siyosatning qisqa muddatli maqsadlarini ishlab chiqishda ularning ta'sirini hisobga olishdan iborat boʻldi.
– mamlakatimizda moliyaviy bozorlar va umuman bozor iqtisodiyotining rivojlanish darajasini hisobga olib bugungi kunda majburiy zahira talablari Markaziy bank olib borayotgan pul-kredit siyosatning tayanch instrumenti ekanligi asoslidir. Ammo jahon amaliyotida ushbu instrumentdan toʻliq voz kechilayotgan yoki “zahira” instrument sifatida foydalanilayotgan bir paytda mamlakatimizda zahira normalarining yuqori darajada qolishi munozaralidir;
– hozirgi vaqtda respublikamiz tijorat banklari depozit bazasining 50 foizdan ortiq qismini talab qilib olguncha depozitlar tashkil etmoqda. Banklar ushbu mablagʻlar hisobidan aktiv amaliyotlarni amalga oshirmoqdalar, bu esa oʻz navbatida banklarda transformatsiya riskini vujudaga kelishiga olib kelishi mumkin;
– Markaziy bank majburiy zahira normalarini depozitlarning summasi va muddatiga bogʻliq ravishda tabaqalashtirmaganligi tijorat banklari resurs bazasining barqarorligiga sal’biy ta’sir koʻrsatmoqda. Bu kamchiliklar tijorat banklari depozit bazasini optimallashtirishga halal bermoqda;
– ayrim tijorat banklari yuqori daromad olish maqsadida likvidligi past boʻlgan aktivlarga joylashtirish holatlari mavjud. Bu esa ularning likvidlilik darajasiga salbiy ta’sir etadi. Shuningdek, respublikamiz tijorat banklari aktivlarining tarkibida yuqori likvidli aktivlarni nisbatan katta miqdorda toʻplanib qolganligi kuzatiladi. Bu esa, oʻz navbatida bank aktivlarining daromadlilik darajasini past boʻlishiga sabab boʻladi;
– mamlakatimiz tijorat banklari aktivlari tarkibida qimmatli qogʻozlar ulushining pastligi ularning likvidliligini oshirishga toʻsqinlik qilmoqda. Buning sababi mamlakatimizda moliyaviy bozrlarning yaxshi rivojlanmaganligi, unda likvidli qimmatli qogʻozlar turi va hajmining kamligidir. Keyingi yillarda davlat budjeti profitsit bilan bajarilayotganligi sababli likvidli qimmatli qogʻoz hisoblangan davlat obligatsiyalari emissiya qilinmayapti. Bunday holat Markaziy bankning ochiq bozor operatsiyalarini rivojlantirishga yoʻl bermayapti;
– Markaziy bankda ochiq bozor siyosati takomillashmaganligi, uning REPO operatsiyalari orqali mamlakatimiz bank tizimining likvidligiga sezilarli darajada ta’sir koʻrsatish imkonini bermaydi. Bu esa, pul-kredit siyosatining boshqa instrumentlaridan foydalanish zaruratini kuchaytiradi;
– Oʻzbekistonda rasmiy oltin-valuta zahiralarining soʻgni yillarda barqaror oʻsishi Markaziy bankning valuta intervensiyasi oʻtkazish imkoniyatini oshiradi.

4.