Ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

Arxivlarni komplektlash tushunchasi.
Arxivlarni yangi hujjatlar bilan
to’ldirish manbalari
Муаммоли савол: Давлат архивларини
комплектлашдан асосий мақсад нима?
40
Davlat arxivlarini yangi hujjatlar bilan to’ldirishning asosiy manbalari
quyidagilardir:
1. Idoraviy arxivlar;
2. Shaxsiy arxivlar;
3. Kutubxonalar va muzeylarning qo’lyozmalar bo’limlari;
4. Xorijiy mamlakatlar arxivlari va chet el fuqarolarining shaxsiy arxivlari.
Ko’rsatib o’tilgan manbalar ichida eng muhimi idoraviy arxivlardir. Chunki
ulardan davlat arxivlariga hujjatlar muntazam ravishda kelib turadi. Qolgan
manbalardan hujjatlar ahyon-ahyonda va uncha ko’p bo’lmagan miqdorda qabul
qilinadi. Turli davrlarda O’zbekistondan chetga olib ketilgan arxiv hujjatlarini
qaytarish xalqaro shartnomalar asosida amalga oshiriladi.
Davlat arxivlarini yangi hujjatlar bilan to’ldirib
borish ishiga O’zR Vazirlar Mahakamasi
qoshidagi Bosh arxiv Boshqarmasi rahbarlik
qiladi. Bosh Arxiv Boshqarmasi (BAB)
markaziy davlat arxivlarining yo’nalishlarini
belgilab, ularning fondlarida qanday mazmundagi hujjatlar saqlashni aniqlab
beradi. BAB markaziy va viloyat davlat arxivlari o’rtasida hujjatlarning
taqsimlanishini ta’minlaydi, ma’lum bir hujjatni bir arxivdan boshqasiga
o’tkazilishiga ko’rsatma beradi. Arxivlarni yangi hujjatlar bilan to’ldirish viloyat
hokimliklari arxiv bo’limlari faoliyatida ham muhim o’rin tutadi.
Davlat arxivlarini muntazam ravishda yangi hujjatlar bilan to’ldirib borish
maqsadida arxiv muassasalari hujjatlari davlat arxivlarida doimiy tarzda saqlanishi
zarur bo’lgan tashkilotlar va muassasalarning ro’yxatini tuzadilar. Bunday
ro’yxatlar O’zR Vazirlar Mahkamasi hamda viloyat va shahar hokimliklari bilan
kelishilgan holda tuziladi.
Arxiv bo’limlari arxivlarga hujjatlarni o’z vaqtida qabul qilinishini nazorat
qilishlari kerak. Ular hujjatlar tarkibining to’liqligiga alohida e’tibor berishlari
lozim. Bosh arxiv boshqarmasi va viloyat arxiv bo’limlari arxiv muassasalarining
hujjatlarni fondlarga bo’lishlari va hisobini qanday yo’lga qo’yganliklarini nazorat
qilishlari, yo’qolgan va nobud bo’lgan hujjatlar haqida ma’lumotga ega bo’lishlari
va imkon qadar ularning o’rnini to’ldirishga harakat qilishlarilozim. Arxiv
muassasalari mazkur arxiv sohasiga mos keladigan, lekin boshqa joylarda
(masalan, kutubxona va muzeylarning qo’lyozmalar bo’limlarida) saqlanayotgan
hujjatlar hisobini olib borishlari zarur.
Arxiv muassasalari taniqli shaxslar va arboblarning shaxsiy arxivlarida
saqlanayotgan va ilmiy ahamiyatga molik bo’lgan hujjatlarni ham aniqlashlari,
ularni hisobga olishlari kerak. Arxiv xodimlari bunday hujjatlarni davlat