Таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

 
 
 
 
 
 
3-МАВЗУ. СЧЁТЛАР ТИЗИМИ ВА ИККИЁКЛАМА ЁЗУВ 
 
АКТИВ СЧЁТ 
Дебет Кредит 
Бош қолдиқ (С1) 
Кўпайиши ( + ) Камайиши ( - )
Дебет оборот (До ) Кредит оборот (Ко )  
Охирги қолдиқ (С2)
ПАССИВ СЧЁТ 
Дебет Кредит 
Бош қолдиқ (С1) 
Камайиш ( - ) Кўпайиш (+ )
Дебет оборот (До ) Кредит оборот (Ко )  
Охирги қолдиқ (С2)
Актив ва пассив счѐтларда давр охиридаги қолдиқ сумма қуйидаги 
математик алгортмлар ѐрдамида топилади: 

---

Актив счѐтларда 
Пассив счѐтлар 
Оқ = Бқ + До – Ко 
Оқ = Бқ + Ко – До 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

8.Бухгалтерия ҳисоби счѐтлар тизими ва режаси 
 
 
Бухгалтерия ҳисоби счѐтларини таснифлаш асослари
 
Бухгалтерия ҳисоби счѐтлари 
Доимийлигига кўра 
1.Доимий счётлар 
2.Вақтинчалик (транзит) счётлар 
Балансда 
жойлашишига кўра 
1.Актив счётлар 
2.Контактив счётлар 
3.Пассив счётлар 
4.Контрпассив счётлар 
Баланс валютасига 
киритилишига кўра 
1.Баланс счѐтлари 
2.Балансдан ташқари счётлар 
Маълумотларни 
жамлаш 
даражасига кўра 
1.Синтетик счётлар 
2.Аналитик счётлар 

---

21- сон БХМС га мувофиқ счѐтлар режасининг таркибий 
тузилиши 
 
Қисмларнинг номи 
Бўлимларнинг номи 
Счѐтларнинг 
серияси 
I. Узоқ муддатли активлар 
1.Асосий воситалар, номоддий активлар ва 
бошқа узоқ муддатли активлар 
0100 - 0900 
II. Жорий активлар 
2.Товар-моддий захиралар 
3.Келгуси давр харажатлари ва муддати 
узайтирилган харажатлар –жорий қисми. 
4.Олинадиган счетлар 
5. Пул маблағлари, қисқа муддатли 
инвестициялар ва бошқа жорий активлар
1000 - 2900 
3000 - 39 
4000 - 49 
5000 - 5900 
III. Мажбуриятлар 
6.Жорий мажбуриятлар 
7.Узоқ муддатли мажбуриятлар 
6000 - 6900 
7000 - 7900 
IY. Хусусий капитал 
8.Капитал, фойда ва резервлар 
8000 -8900 
Y.Молиявий натижаларни 
шаклланиши ва 
ишлатилиши 
9.Даромадлар ва харажатлар 
9000 -9900 
YI.Балансдан ташқари 
счѐтлар 
001- 014 
 
Хўжалик операцияларини қайд этиш журнали 
 
№ 
Ҳужжат 
Операция 
мазмуни 
Дебет 
счѐт 
Кредит 
счѐт 
Сумма 
 
Счѐтларга 
ўтказил-
ганлиги 
тўғрисида 
белги 
№ 
Сана 
1 
1 
2.01.09 
Кассага 
банкдаги 
ҳисоб-китоб 
5010 
5110 
2000000 
√ 

---

счѐтидан пул 
олинда 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Жами 
 
 
 
Синтетик счѐтлар бўйича йиғма айланма қайднома 
 
Счѐт 
№ 
Счѐтнинг 
номи 
Бош қолдиқ 
Ойлик айланма 
Охирги қолдиқ 
Дебет 
Кредит 
Дебет 
Кредит 
Дебет 
Кредит 
0100 
Асосий 
воситалар 
500000 
 
100000 
50000 
550000 
 
0200 
АВ 
эскириши 
 
100000 
20000 
50000 
 
130000 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
9900 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
∑1 
∑1 
∑2 
∑2 
∑3 
∑3 
 
 
8000000 
8000000 
45000000 45000000 10000000 10000000 
11.Баҳолаш 
 
Корхоналарда бухгалтерия ҳисоби объектларини 
баҳолаш турлари ва уларнинг қўлланилиши
Активларнинг турлари 
Баҳолашни қўллаш 


Бозор 
баҳоси 

Ҳақиқий 
қиймат 
Қолдиқ 
қиймат 
Номинал 
қиймат 
Режали, 
меъѐрий 
қиймат 
Асосий воситалар
ҳа 
ҳа 
ҳа 
йўқ 
йўқ 
Ўрнатиладиган асбоб-ускуналар
ҳа 
ҳа 
йўқ 
йўқ 
йўқ 
Номоддий активлар
ҳа 
ҳа 
ҳа 
йўқ 
йўқ 
Капитал қўйилмалар 
ҳа 
ҳа 
йўқ 
йўқ 
йўқ 
Узоқ муддатли инвестициялар 
ҳа 
ҳа 
ҳа 
Ҳа 
йўқ 
Материаллар 
ҳа 
ҳа 
йўқ 
йўқ 
ҳа 
Тугалланмаган ишлаб чиқариш 
ҳа 
ҳа 
йўқ 
йўқ 
ҳа 
Ўзида ишлаб чиқарилган ярим тайѐр 
маҳсулотлар
ҳа 
ҳа 
йўқ 
йўқ 
ҳа 
Ишлаб 
чиқаришдаги 
яроқсиз 
маҳсулот 
йўқ 
ҳа 
йўқ 
йўқ 
ҳа 
Тайѐр маҳсулот 
ҳа 
ҳа 
йўқ 
йўқ 
ҳа 
Товарлар 
ҳа 
ҳа 
йўқ 
йўқ 
ҳа 
Юклаб жўнатилган товарлар 
ҳа 
ҳа 
йўқ 
йўқ 
ҳа 
Нақд пул маблағлари 
йўқ 
йўқ 
йўқ 
ҳа 
йўқ 
Пул ҳужжатлари
йўқ 
ҳа 
йўқ 
ҳа 
йўқ 

---

Банкдаги 
счѐтлардаги 
пул 
маблағлари
йўқ 
ҳа 
йўқ 
йўқ 
йўқ 
Йўлдаги ўтказмалар
йўқ 
ҳа 
йўқ 
йўқ 
йўқ 
Молиявий қўйилмалар 
ҳа 
ҳа 
йўқ 
ҳа 
йўқ 
Келгуси даврлар харажатлари
йўқ 
ҳа 
йўқ 
йўқ 
йўқ 
 
 
 
12.Калькуляция 
 
1 порция паловнинг норматив (режали) таннархининг 
калькуляцияси 
 
 100 порция паловга кетадиган харажатлар 
Сумма 
1. Гўшт 6 кг *17000 сўм 
102000 
2. Гуруч 20 кг *3000 сўм 
60000 
3. Ёғ 8 кг *5000 сўм 
40000 
4. Сабзи 20 кг*1000 сўм 
20000 
5. Пиѐз 3 кг *1000 сўм 
3000 
6. Туз ва зироворлар 
3000 
7. Жами харажатлар 
228000 
1 порция паловнинг ўртача норматив таннархи 
2280-00 
 
 
4-МАВЗУ. АСОСИЙ ХУЖАЛИК ЖАРАЁНЛАРИ ҲИСОБИ 
 
 
 
ХФЖАЛИК ЖАРАЁНЛАРИ АСОСИЙ КФРСАТКИЧЛАРИ 
 
ТАЪМИНОТ 
ЖАРАЁНИ 
 
 
 
 
 
 
 
 
ИШЛАБ ЧИҚАРИШ 
ЖАРАЁНИ 
 
СОТИШ 
ЖАРАЁНИ 

Ишлаб чиқариш заҳиралари ва воситаларини сотиб 
олиш, тайёрлаш ва яратилишига сарфлар; 

Меҳнат кучи (ходимлар)ни шакллантиришга сарфлар

Асосий ишлаб чиқариш харажатлари; 

Ёрдамчи ишлаб чиқариш харажатлари; 

Умумишлаб чиқариш харажатлари; 

Ишлаб чиқарилган тайёр ва ярим тайёр маҳсулотлар 
(бажарилган ишлар ва кўрсатилган хизматлар) таннархи; 

Яроқсиз маҳсулотлар таннархи; 

Тугалланмаган ишлаб чиқариш ҳажми 

Маҳсулот, иш ва хизматларни сотишдан олинган 
даромад (соф тушум); 

Сотилган маҳсулот, иш ва хизматлар таннархи; 

Сотишдан олинган фойда; 

Сотиш харажатлари 

---

№ 
Операциянинг мазмуни 
Дебет счѐт Кредит 
счѐт 
Ёзувга асос 
бўлувчи ҳужжат 
1. 
Материаллар таъминотчилардан қабул 
қилинганда: 
- 
захираларни ҚҚСсиз сотиб олиш 
қийматига 
- 
ҚҚС суммасига 
1010-1090 
4410 
6010, 
4110 
6010 
Шартнома, счет-
фактура 
2. 
Ёрдамчи ишлаб чиқаришдан олинганда 
1010-1090 
2310 
Ҳисобот, 
накладной 
3. 
Ҳисобдор шахслардан олинганда 
1010-1090 
4220- 
4230 
Бўнак ҳисоботи 
4. 
Ярим тайѐр материаллар хом ашѐ ва 
материаллар таркибига киритилганда 
1010-1090 
2110 
Қарор, накладной 
5. 
Тайѐр маҳсулотлар материалларга 
айлантирилганда 
1010-1090 
2810-
2820 
Қарор, 
накладной, 
талабнома 
6. 
Хўжалик инвентарлари ва буюмлари 
материалларга айлантирилганда 
1010-1090 
1080 
Қарор, 
талабнома, 
накладной 
7. 
Таъсисчилардан олинганда 
1010-1090 
4610 
Устав, шартнома, 
далолатнома, 
счет-фактура 
8. 
Даъволар бўйича олинганда 
1010-1090 
4860 
Қарор, счет-
фактура 
9. 
Бепул олинганда 
1010-1090 
8530, 
Қарор, счет-
фактура, 
далолатнома 
10. 
Молиявий ѐрдам сифатида олинганда 
1010-1090 
9380 
Шартнома, счет-
фактура, 
далолатнома 
11. 
Камомадлар ўрнига қабул қилинганда
1010-1090 
4730 
Қарор, счет-
фактура, 
далолатнома 
12. 
Нақд сотиб олинганда 
1010-1090 
5010-
5020 
Счет-фактура, 
чиқим касса 
ордери 
13 
Инвентаризация аниқланган ортиқчалар 
суммасига 
1010-1090 
9390 
Инвентариза-ция 
варағи, қарор 
14. 
Ички аламашув бўлганда 
1010-1090 
1010-
1090 
Инвентариза-ция 
варағи, 
накладной, 
талабнома 
15 
Қайта баҳоланганда: 
-нархи оширилганда 
-нархи камайтирилганда 
1010-1090 
9430 
9390 
1010-
1090 
Далолатнома 
 
 
 
 

---

 
 
15.Ишлаб чиқариш жараѐнининг ҳисоби 
 
№ 
Операциянинг мазмуни 
Дебет счет Кредит 
счет 
Ёзувга асос 
бўлувчи ҳужжат 
1. 
Материал харажатларига 
2010, 
2310, 
2510 
1010- 
1090 
Моддий ва 
ишлаб чиқариш 
ҳисоботлари 
2. 
Ҳисобланган иш ҳақи харажатларига 
2010, 
2310, 
2510 
6710 
Иш ҳақи ҳисоб-
китоблари 
3. 
Ижтимоий суғурта органларига иш ҳақи 
фондига нисбатан белгиланган 
меъѐрлардаги ажратмаларга 
2010, 
2310, 
2510 
6510- 
6520 
Ажратмаларга 
доир ҳисоб- 
китоблар 
4. 
Ишлаб чиқаришга доир асосий 
воситаларга ҳисобланган амортизация 
суммаларига 
2010, 
2310, 
2510 
0210- 
0299 
Амортизация 
ҳисоб- 
китоби 
5. 
Ишлаб чиқаришга доир бошқа 
харажатлар
2010, 
2310, 
2510 
6010, 
6910-
6990 
Счет-фактура, 
далолатнома 
6. 
Ёрдамчи ишлаб чиқариш харажатлари 
счѐтини ѐпиш 
2010 
2310 
Бухгалтерия 
ҳисоб-китоби 
7. 
Умум ишлаб чиқариш харажатлари 
счѐтини ѐпиш
2010 
2510 
Бухгалтерия 
ҳисоб-китоби 
8. 
Ишлаб чиқариш харажатларини тайѐр 
маҳсулотнинг таннархига киритиш 
2810 
2010 
Бухгалтерия 
ҳисоб-китоби 
9. 
Ишлаб чиқариш харажатларини 
бажарилган ишлар ва хизматлар 
таннархига киритиш 
9130 
2010 
Бухгалтерия 
ҳисоб-китоби 
10. 
Ишлаб чиқаришдан олинган 
қайтариладиган чиқиндилар қийматига 
1090 
2010 
Далолатнома 
11. 
Ишлаб чиқаришдан олинган бракга 
2610 
2010 
Далолатнома 
12. 
Ишлаб чиқаришда аниқланган 
камомадларга 
5910 
2010, 
2310, 
2510 
Далолатнома 
13 
Ишлаб чиқаришдан олинган ярим 
маҳсулотларга 
2110 
2010 
2310, 
2510 
Ҳисоботлар 
14. 
Тугалланмаган ишлаб чиқаришни қайта 
баҳолашада: 
- 
ошиш томонига 
- 
камайиш томонига
2010 
3210 
6230 
2010 
Инвентаризация 
варағи,
Далолатнома