Таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

Дебет 9210« Асосий воситаларнинг чиқими» 
Кредит 0112-0199 « Асосий воситалар ҳисоби счѐтлари» 
2.Кам чиқган асосий воситанинг жамланган эскириш суммаси 
ҳисобдан чиқарилганда 
Дебет 0212-0299 «Асосий воситаларни эскириши ҳисоби 
счѐтлари» 

---

Кредит 9210« Асосий воситаларнинг чиқими» 
 
 
3.Кам чиқган асосий воситанинг қолдиқ қийматига 
Дебет 4730 « Моддий зарарни қоплаш бўйича ходимларнинг 
қарзлари» 
Кредит 9210 « Асосий воситаларнинг чиқими» 
 
4. Камомад чиқишига йўл қўйган шахсга нисбатан асосий 
воситанинг қолдиқ қийматидан юқори қийматда жазо чораси 
белгиланганда ўртадаги фарқ суммасига 
Дебет 4730 « Моддий зарарни қоплаш бўйича ходимларнинг 
қарзлари» 
Кредит 9390 « Бошқа операцион даромадлар» 
 
5. Қарз ўндириб олинганда 
Дебет «Пул маблағлари счетлари», 6710 « Меҳнат ҳақи бўйича 
ходимлар
билан ҳисоб-китоблар» 
Кредит 4730 « Моддий зарарни қоплаш бўйича ходимларнинг 
қарзлари» 
Асосий воситалар инвентаризациясида аниқланган ортиқчалар 
суммасига 
Дебет 0112-0199 « Асосий воситалар ҳисоби счѐтлари» 
Кредит 9390 «Бошқа операцион даромадлар» 
Солиқ Кодексига мувофиқ корхонанинг ялпи даромадига киритилган 
асосий 
воситаларнинг 
инвентаризацияда 
аниқланган 
ортиқча 
суммалари, шунингдек камомадга йўл қўйганлик учун ўндирилган 
молиявий жазо суммаси умум тасдиқланган тартибга мувофиқ солиқга 
тортилади. 
1. Номоддий активларнинг ҳисоби 
 
 Номоддий активларнинг моҳияти. Номоддий активларнинг 
моҳияти, уларни баҳолаш ва ҳисобга олиш тартиби БХМС № 7 
«Номоддий активлар» билан регламентлаштирилган.
Ушбу стандартга мувофиқ номоддий активлар деганда, моддий 
буюм мазмунига эга бўлмаган корхона томонидан хўжалик 
фаолиятида бошқарув учун қўллашда назорат қилинадиган, шунингдек 

---

кўп йиллар (бир йилдан ортиқ) ишлатиладиган мулк объектлари 
тушунилади ( п. 7). 
Мулк объектларини номоддий актив сифатида тан олиш учун улар 
қуйидаги мезонларга жавоб беришлари лозим: 

актив тушунчаси талабларини қондириши, яъни корхонанинг 
иқтисодий ресурси бўла олишлиги; 

бахолаш мумкинлиги; 

аҳамиятлилиги; 

тўғрилиги; 

келгусида иқтисодий наф келтиришлиги; 

мустақил фойдаланиш мумкинлиги, яъни ишлатиш, сотиш, 
алмаштириш, бепул бериш, ҳисобдан алоҳида чиқариш мумкинлиги 
Номоддий активларнинг характерли хусусияти шундаки, улар 
асосан мулк объектига нисбатан эгалик ҳуқуқи сифатида намоѐн 
бўлади. Дунѐ мамлакатларида энг кенг тарқалган ва номоддий актив 
сифатида эътироф этиладиган ҳуқуқларга қуйидагилар киради: 

Патент, ноу-хау –бу ишлаб чиқилган буюм, технологик жараѐн, 
фаолиятга эгалик қилиш ҳуқуқи. Бундай ҳуқуқни эгалик қилувчи 
субъектга махсус патент бериш ваколатига эга Вазирлик ѐки идоралар 
беради. 
