Ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti

Foydalanish uchun adabiyotlar:

1. 
   S.S.G‘ulomov va boshqalar “Axborot tizimlari va texnologiyalari”. Oliy o‘quv yurti talabalari uchun darslik. - T: “Sharq”, 2000 y. 529 b.
   
2. 
   A.Abduqodirov, A.Xaitov, R.Shodiyev “Axborot texnologiyalari”. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik. - T: “O‘zbekiston”, 2001 y.
   
3. 
   A.Axmedov, N.Toyloqov “Informatika”. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik. - T: “O‘zbekiston”, 2001 y. 272 b.
   

Amaliy mashg‘ulot №2

Mavzu: Kompyuter va mobil qurilmalar operasion tizimlari.

Ishning maqsadi: Kompyuter va mobil qurilmalar operasion tizimlari haqida ma’lumotga ega bo‘lish.

Nazariy ma’lumotlar:

Operatsion tizimlar.- foydalanuvchi bilan kompyuter orasidagi muloqotni ta’minlaydi;

kompyuter qurilmalari orasidagi ma’lumot almashinishini boshqaradi va nazorat qiladi;

ma’lumotlarni joylashtirishda kompyuter resurslaridan (xotira, tashqi xotira) unumli foydalanishni ta’minlaydi;

boshqa dasturlarni yuklaydi;

tarmoq operatsiyalarini bajaradi va h.k.

Hozirgi kunda ishlatilayotgan operatsion tizimlarga misol tariqasida quyidagilarni ko‘rsatish mumkin:

MS Windows. SMP (Symmetric Multiprocessind) ko‘p protsessorli, ko‘p masalali, grafik interfeysga ega bo‘lgan operatsion tizim. x86, x86-64, IA-64, ARM, Alpha, MIPS, Power PC platformalarda ishlaydi. Plug and Play texnologiya bilan ta’minlangan, klassterizatsiya, masofadan o‘rnatish xizmati (RIS- remote installation service) bilan ta’minlangan.

Fayl tizimi imkoniyatlari:

Fayl tizimini tiklash;

Katta hajmdagi fayllarni ishlatish;

Fayl himoyasi;

Fayllarni siqilgan holda saqlash va h.k.

Vazifasiga ko‘ra, Windows operatsion tizimining bir qancha xillari mavjud: server uchun, ishchi stantsiyalar uchun, cho‘ntak kompyuterlari uchun.

Hozirgi kunda shaxsiy kompyuterlarning ko‘pchiligida aynan shu operatsion tizim o‘rnatilgan.

Solaris. Solaris - Sun Microsystems tomonidan yaratilgan grafik qobig‘li operatsion tizim. Solaris operatsion tizimi avval boshdan yopiq manbali kod bilan chiqarilganiga qaramay, hozirda uning anchagina qismi ochiq manbali kodga ega qilib kompaniya tomonidan ommalashtirilgan. Hozirda IBM, Intel, Hewlett-ackard, Dell va boshqa bir nechta ishlab chiqarnvchi kompaniyalar o‘zining x86 va AMD64 platformali tizimlarida Solaris operatsion tizimini ishlatadi.

Mac OS X. Mac OS X (Mek OS Ten) — Apple korporatsiyasining POSIXga mos keladigan operatsion tizimi. Mach mikroyadrosi asosida Makintosh (Macintosh) kompyuterlari uchun ishlab chiqariladigan, himoyalangan xotira va ko‘p masalali operatsion tizimdir. Mac OS X tarkibida Xcode dastur yozish muhiti bo‘lib, Si, C++, Objective-C, Ruby i Java tillarida dastur yaratish imkoniyatini beradi. Xcode yordamida bir nechta platformada (x86, PowerPC) ishlay oladigan dasturlarni (Universal Binary) yaratish mumkin.

Linux. Linux - GNU loyihasi doirasida ishlab chiqarilgan. Linux yadroli UNIXsimon operatsion tizimlarning umumlashgan nomidir. GNU/Linux operatsion tizimlar oilasi Intel x86, IA-64, AMD64, PowerPC, ARM va boshqa platformalarda ishlaydi.

Boshqa operatsion tizimlardan farqli ravishda GNU/Linuxning bitta rasmiy standart komplekti mavjud emas. Buning o‘rniga GNU/Linux Linux yadroga GNU dasturlari qo‘shilgan ko‘plab distributivlarni yetkazib beradi.

Bizning mamlakatimizda Mandriva Linux 2007.1 asosida erkin tarqatiladigan Doppix 2008.0 Edu ochiq operatsion tizim distributivi yaratilgan. O‘zbekiston aloqa va axborotlashtirish agentligi hamda “Yosh dasturchilarni tayyorlash va qo‘llab quvvatlash” markazi loyihasi asosida tayyorlangan bu operatsion tizim ta’lim muassasalarida ishlatishga mo‘ljallangan bo‘lib, o‘zbek, rus, ingliz tillaridagi interfeysga ega. Dastur distributivini http://www.doppix.uz/ internet manzilidan ko‘chirib olish mumkin.

Hozirgi kunda Windows operatsion tizimlariga talab yuqori. Asosiy sabab unda keng qamrovli grafik interfeysning mavjudligi. Bu esa foydalanuvchilarga uni tez o‘zlashtirish imkonini beradi.

1-topshiriq:

1. 
   Operatsion tizim nima?
   
2. 
   Qanday operatsion tizimlarni bilasiz?
   
3. 
   Operatsion tizimlar qanday vazifalarni bajaradi?
   
4. 
   Shaxsiy kompyuterlarda qanday operatsion tizimlar ishlatiladi?
   
5. 
   O‘zbek tilidagi operatsion tizimlar haqida ma’lumot bering.
   

Nazorat uchun savollar:

1. 
   Operatsion tizim nima?
   
2. 
   Qanday operatsion tizimlarni bilasiz?
   
3. 
   Operatsion tizimlar qanday vazifalarni bajaradi?
   
4. 
   MS DOS nimani bildiradi?
   
5. 
   VIOS ning vazifasi. URL nima?