Таълим вазирлиги бухоро давлат университети

3.10.Суғориладиган ўтлоқи-бўз тупроқлар 
бўз тупроқлар зонасида 
жуда кўп тарқалган ярим гидроморфлар тупроқлар гуруҳларидан ҳосил 
бўлиб, улар сизот сувлари 2-3 м чуқурликда жойлашган ҳудудларида 
ривожланади (Масалан, Вахш, Сурхондарё, Қашқадарё, Зарафшон, Сирдарё, 
Чирчиқ, Чу, Или ва б.). Ундан ташқари бу тупроқларнинг ҳосил бўлишида 
ирригацион каналларининг ёнбошлари ҳудудларда оқава сизот сувларининг 
2,5-4,0 м чуқурликда жойлашганлиги таъсирида ривожланиши ҳам 
кузатилади. Шундай қилиб, бу тупроқлар суғориладиган бўз тупроқ зонасида 
тупроқ профилининг сизот сувлари сатҳини яқин жойланиши ҳамда улар 
таъсирида тупроқ профилида оксидланиш-қайтарилиш жараёнларнинг 
турлича бўлиши натижасида шаклланган тупроқларга киради. Бу тупроқ типи 
орасида суғориш тузилишининг даврига, морфологик тузилишига, физикавий, 
кимёвий хоссаларига, биологик ва минералогик хусусиятларига қараб 
қуйидаги типчаларга ажратилади: 1)қадимдан суғориладиган ўтлоқи-бўз 
тупроқлар, 2)суғориладиган ўтлоқи-бўз тупроқлар, 3)янгидан суғориладиган 
ўтлоқи-бўз тупроқлар, 4) суғориладиган ўтлоқи-бўз қора тупроқлар, 5) 
суғориладиган ўтлоқи-бўз сур тупроқлар, 6) суғориладиган шимолий ўтлоқи-
бўз тупроқлар. Бу суғориладиган ўтлоқи-бўз тупроқлар гуруҳлари бир-
биридан морфологик-генетик горизонтларининг тузилиши, физикавий 

---

18 
кимёвий хоссалари ва қишлоқ хўжалигида фойдаланиши бўйича ўзаро фарқ 
қилади. Шу ўзаро фарқланиш кўрсаткичлар ва миқдорини ўрганиш, таҳлил 
қилиш ва географик таққослаш натижасида талабаларнинг мустақил фикр 
юритиши 
натижасида 
мамлакатимиз 
ҳудудларида 
ривожланган 
суғориладиган ўтлоқи бўз тупроқларнинг экологик-мелиоратив ҳолатини 
яхшилаш, унумдорилигини ошириш борасида бажарилган ва бажарилаётган 
илмий-тадқиқот ишларни атрофлича ўрганиш, таҳлил қилиш ҳамда илмий 
асосланган натижаларни фермер хўжаликлари ва давлат корхоналари ишлаб 
чиқаришида амалга ошириш чора тадбирлари тўғрисидаги маълумотларга эга 
бўлиш.