Таълим вазирлиги а.ҚОдирий номидаги жиззах давлат педагогика

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR: 
1. Mirziyoyev Sh.M. “Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan 
birga quramiz”. Toshkent: “O’zbekiston”, 2017. -488 b. 
2.O’zbekiston Respublikasi “Ta’lim to’grisida” gi qonuni. (1997 y 29 avgustda 
qabul qilingan / Barkamol avlod – O’zbekiston taraqqiyotining poydevori. 
Toshkent: O’zbekiston 1997). 
 
BOSHLANG`ICH SINF TEXNOLOGIYA DARSLARIDA QOLDIQ 
MATERIALLAR BILAN ISHLASH JARAYONIDA O`QUVCHILARNI 
KREATIV FIKRLASHGA O`RGATISH 
Ne`matova Shoira- 4-bosqich talabasi 
Annotatsiya: Ushbu maqolada, o`qituvchilarning texnologiya darslarida tejamkorlik, 
loyni ishga tayyorlash texnikasi va o`quvchilarning amaliy ish jarayonida ijodkorligini 
oshirishga e`tibor qaratilgan.
Kalit so`zlar: Boshlang`ich ta`lim, texnologiya, tejamkorlik, loy, ijodkorlik, qo`l 
mehnati.
 
Umumiy o‘rta ta’lim maktablarida o‘quvchilarni mustaqil hayotga, 
Vatanimizning ongli bunyodkorlarini tarbiyalab, chuqur anglashga o‘rgatish, 
ularni hurmat qilish, berilgan xar bir topshiriqni puxta va aniq bajarishga, o‘z 
xulqi va burchi oldida yuksak ma’sulyatni sezishga, bugungi jamiyatimizga 
munosib voris bo‘lishga, haqiqiy inson bo‘lib etishish kabi fazilatlarni tarkib 
topishiga olingan nazariy bilim, amaliy ko‘nikma va malakalarni hayotga tadbiq 
etishni davr taqozo etmoqda. Umumiy o‘rta ta’limning ishlab chiqarish bilan 
uzviy jixatlarini aniqlash natijasida yuqori malakali mutaxassislarga bo‘lgan 
extiyoj ortib bormoqda. Mazkur extiyoj zamirida o‘qitish uslublarini 
takomillashtirish ta’lim nazaryasining amaliyot bilan uzviyligi hamda 
didaktikaning ilmiylik, tizimlilik ketma-ketlik, izchillik va ko‘rgazmalilik kabi 
tamoyillarni bog‘lab o`tish samarali natijalar beradi. 
Tejamkorlik moddiy va iqtisodiy farovonlik manbalaridan biridir. 
Tejamkorlikda hikmat ko`p. Bu hikmat oila hayotida ham, xalq farovonligini 
oshrishda ham katta ahamiyatga egadir. Demak yoshlarda tejamkorlik odobini 
tarbiyalash tarkib toptirish iqtisodiy-ma’naviy ahamiyat kasb etadi. Tarbiyaning 
bu soxasi kelajagi buyuk davlatning ravnaqi va taraqqyotiga zamin hozirlaydi.
Shungdek, 
mehnat 
tejamkorlik 
to`g`risidagi 
maqollari 
mutafakkirlarimizning hikmatli fikr va qarashlari bolalar ongiga yangi mazmun 
bolalar 
ongiga 
singdirilib 
boriladi. 
Umuman 
olganda, 
o’zbek 
tarbiyashunosligida mehnat tejamkorlikka va kasb-hunarga o’rnatish bola 
kamolotining bosh omili sifatida qaraladi. Ular orqali o`quvchilar mehntini
hurmat qilishga va qadrlashga o’rgatilgan . 
O`quvchilarni tejamkorlikka, ishbilarmonlikka o’rgatish masalariga jiddiy 
e’tibor qaratilgan. Shunday ekan iqtisodiy muammolarni hal etishda ota 
bobolarimizning tarixiy tajribalariga suyangan holda harakat qilish maqsadga 
muvofiqdir. Ma’lumki oiladi mehnat evaziga ortirilgan barchia narsalarga tejash 

---

293 
va jonkuyarlik bilan munosabaida bo’lish natijasida farvonlikka erishish 
mumkin . Buning uchun oilada tejamkorlikning o’ziga xosligini tashkil etish 
lozim. Bunda farzandlar iqtisod tejamkorlik haqidagi ma`lumotlarni bilib 
oladilar. Shuningdek, tejamkorlik fazilat sanalganini ham aytib o`tish joiz.
O`quvchilarda tejamkorlik odobini tarbiyalash, uni tarkib toptirish
iqtisodiy ma’naviy ahamiyat kasb etadi. Zero, tarbiyaning bu sohasi kelajagi 
buyuk davlatning ravnaqi va tarqiyotiga zamin hozirlaydi. Tejamkorlik 
tarbiyasini maktabgacha yoshdagi bolalarda ham tarkib toptirish oiladan va 
maktabgacha ta`lim muasassalarida tarkib topadi. Bunday tarbiya jarayoni 
asosan turli o’yinlar orqali va turli mashg`ulotlarni tshkil qilish orqali amalga 
oshiriladi. Umum ta’lim maktablarining boshlang’ich sinf o’quvchilarida 
tejamkorlik ko’nikma va malakalarini hosil qilish turli tuman didaktik o’yinlar, 
sinfdan tashqari tarbiyaviy tadbirlardagi amaliy maqsadli mashg’ulotlar orqali, 
shuningdek texnologiya darslarida amalga oshirish mumkin.
O‘quvchilarini texnologiya darsida foydali mehnatga tayyorlash muhim 
o‘rin tutadi. Texnologiya darsligida asboblardan foydalanish qoidalari, texnika 
xavfsizligi, sanitariya gigiyena talablari, tabiiy materiallar bilan ishlash, meva 
urug‘laridan foydalanish, loy va plastilin bilan ishlash, applikatsiya, harakatli 
o‘yinchoqlar yasash, rangli qog‘ozlar bilan ishlash, pape-mashe, kashta 
tikishning ilk bosqichlari, yumshoq o‘yinchoq tikish kabilar bilan tanishadilar. 
Shuningdek, texnologiya darslarida loy va plastillin bilan ishlash mavzularini 
yoritishda, o`quvchilarga, bu materialni tayyorlash texnikasini dars jarayonida 
nazariy tushunchalar bilan yoritib beradi. Shuningdek, plastilin bizning iqlimga 
to`g`ri kelmasligini loy bilan ishlash maqsadga muvofiqligini aytib loy bilan 
ishlash kerakligini ta`kidlab o`tiladi. Qo`l bilan ishlash jarayonida loyni ishga 
tayyorlash texnologiyasi haqida ma`lumot berish bilan birga, jarayonni amalda 
ham ko`rsatish maqsadsga muvofiq. 
O`qituvchi o`quvchilar bilan loy bilan ishlashda bir qoidani unutmasligi 
lozimki, loyni texnologiya fani o`qituvchisi ishga tayyorlab kelishi, va 
o`quvchilarga bir-xil hajmda taqsimlab berishi, va o`quvchilar tomonidan 
tayyorlanga qo`l mehnati ishlari, oxirgi sayqallash ishlariga maxsus pechda 
pishirib kelishi bilan boshqa qo`l mehmati usullaridan farqlanadi. Loy bilan 
ishlash jarayonida o`quvchilar texnika xavfsizligi qoidalariga, sanitariya 
gigiyena talablariga va to`g`ri o`tirish qodalariga amal qilishi muhim. Ta`kidlash 
joizki, loyning asosiy tarkibi bo`lmish tuproqdan bir marta predmetlarni shaklini 
yasash uchun foydalansa bo`ladigan plastilinni tayyorlasa bo`lishi mumkinligini 
va bu 3 bosqichda amalga oshirilishi haqida ham ma`lumotlar berish kerak. 
Amaliy ishlar jarayonida o‘quvchilarda mehnatsevarlik, tabiatga bo‘lgan 
munosabat, tejamkorlik kasb-huunarlar haqida tushunchalar shakllanadi.
Xulosa qilib aytadigan bo`lsak, o`quvchilarda tejamkorlik, ishbilarmonlik kabi 
fazilatlarni shakllanishi bilan bir qatorda, texnologiya fani jarayonida esa 
mavzu doirasida juda qiziqarli ma`lumotlarga va qo`l mehnati bo`yicha 
ko`nikma va malakalari ega bo`ladi deb o`ylaymiz.