Таълим вазирлиги а. Цодирий номидаги

Жиззах - 2021
i

---

УДК: 373(07)
ББК: 74.10=0
Х-71
“Бош ла^ич таълимнинг замонавий тенденциялари: таълим ва тарбия
интеграцияси” мавзуидаги халкаро илмий-амалий конференцияси материаллари
туплами
(Жиззах шахри, 2021 йил 17 апрель).- Жиззах, 2021. - 354 б. (II-кисм)
Масъул мухаррир:
Холбоева Гулнора Анорбоевна 
- педагогика фанлари номзоди, доцент.
Тахрир хайъати:
Туракулов Х.А., Ибрагимова Ф..Э., Холбоева Г.А., Раббимов М.,
Усмонов А., Тангиров А., Фарсахонова Д., Хайдаров Д.,
Дониёров М., Юлдошев Ф.
Такризчилар:
У.А.Жуманазаров 
- филология фанлари доктори, профессор 
О.Х.Туракулов 
- педагогика фанлари доктори, профессор
Маколалрни тупловчи ва нашрга тайёрловчи Бош ла^ич таълим
методикаси кафедраси мудири педагогика фанлари номзоди, доцент Холбоева Г.А.
Ушбу туплам Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2021 йил 2 
мартдаги 78-Ф сонли Фармойиши асосида Жиззах давлат педагогика институтида 2020 
йил 17 апрель куни утказилган “Бошлангич таълимнинг долзарб масалалари: муаммо ва 
ечимлар” мавзусидаги Республика микиёсидаги илмий-амалий анжумани (онлайин) 
материалларидан ташкил топган.
Туплам материалларидан мазкур мавзулар атрофида илмий-тадкикот ишлари 
олиб бораётган изланувчилар: олимлар, таянч докторантлар, талабалар хамда кенг 
жамоатчилик вакиллари фойдаланишлари мумкин.
Маколалардаги материалларнинг тугри ва хакконийлиги учун муаллифлар 
жавобгар.
ЖДПИ
“Тахририй-нашриёт булими”
2

---

imkoniyatini yaratib, ta’lim siyosati sohasidagi qarorlar qabul qilishni qо‘llab- 
quvvatlaydi.
PISAning asosiy vazifasi - mamlakatlarni ta’lim siyosatiga oid 
ma’lumotlar bilan ta’minlash va qarorlar qabul qilishda ularni qо‘llab- 
quvvatlashdan iborat. Tadqiqotning har uch yilda о‘tkazilishi esa mamlakatlarga 
siyosiy qarorlarni va tegishli dasturlarning ta’sirini hisobga olish uchun 
ma’lumot va tahlillarni о ^ ichiga olgan holda о ^ vaqtida axborot berish 
imkoniyatini yaratib beradi. Agar tadqiqotni о‘tkazish davriyligi qisqa muddatda 
amalga oshirilsa, о‘zgarisЫar va yangilanishlar uchun yetarli vaqt va kerakli 
ma’lumotlarni to‘play olmaslik muammosini vujudga keltiradi.
PISA dasturi asosida o‘quvchilar tayyorgarligini baholash uch yо‘nalishda 
^ ‘qish savodxonligi, Matematik savodxonlik, tabiiy-ilmiy savodxonlik) 
Ь
о
^ ^ amalga oshiriladi. Bularning har biri ma’lum bir о ^ ^ faniga mos 
keladi. Asosiy e’tibor о ^^сЬ И ш - asosiy tushunchalarni anglashiga, yuqorida 
^ rs a tilg a n uch уо‘тШ К doirasida о‘rganilayotgan asosiy usullarni 
egallashlariga va о ^ bilimlarini turli vaziyatlarda ishlata olish qobiliyatiga 
qaratiladi.
Baholashda о ^ ^ с Ы ^ ш о ^ ^ fanlarini to‘liq mazmun mohiyatini 
о‘zlashtirishiga alohida e’tibor qaratilmaydi. Tadqiqotda hayotda kerak hamda 
о ^ ^ с Ь И ш т fanlarning о ^ ш bog‘liqligidan xabardorligini baholashga e’tibor 
qaratiladi. (oldiga qо‘yilgan masalani yechishda turli fanlarni о‘rganish 
jarayonida olingan bilimlaridan yoki boshqa axborot manbalaridan olingan 
bilimlaridan foydalanishlariga e’tibor beriladi).
PISA dasturida о ^ ^ с Ы к г ш ^ matematik savodxonligi 54 ta topshiriq 
(84 ta savol), о‘qish savodxonligi 8 ta topshiriq (28 ta savol), tabiiy fanlardan 
bilimi 13 ta topshiriq (35ta savol), shu у о ^ ^Ш ш ^ t o ‘yicha о ^ ^ с Ь И ш т ^
kompetentliligi, muammolarni yecha olish ^ ^ ^ a l a r i 10 ta topshiriq (19 ta 
savol) yordamida aniqlanadi. Savollarning 50 foizi javobi tanlanadigan (test) 
Ь
о
‘^ , 12 foizi savollarning javoblari о ^ ^ с Ы tomonidan aniq sо‘z yoki 
raqamlar vositasida ifodalanadi savollarning qolgan qismiga о ^ ^ с Ы erkin 
javob yozishi kerak to^adi.
Ba’zi bir topshiriqlaraynan bir hayotiy vaziyatlarga doir, turli 
murakkablikka ega bir necha savoldan iborat to^adi.
Testlar bir necha variantda tuziladi. Bunda bir guruhdagi topshiriqlar bir 
necha variantga kiritilishi mumkin. О ^^сЬ И ш - haqidagi ma’lumotlar anketa 
sо‘rovnomasi yordamida to‘planadi. (anketani to‘ldirishga 40 daqiqa ajratiladi). 
Maktab ma’muriyati ham qisqacha anketa to ‘ldiradi, maktab xodimlarining soni, 
о ^ й ^ с Ы к г mustaqilligi, maktab resurslari, tajribalari haqida ma’lumotlar 
to‘plash amalga oshiriladi.
Olingan ma’lumotlardan oldindan belgilangan omillarning ta’lim 
natijadorligiga ta’sirini aniqlash maqsadida foydalaniladi.
O‘zbekiston 2021-yilda 3 
ta (o‘qish savodxonligi, 
matematik 
savodxonlik, tabiiy-ilmiysavodxonlik) yo‘nalish bo‘yicha ishtiroki etishi ko‘zda 
tutilmoqda PISA barcha fanlarga umumiy ball bermaydi, aksincha, u har bir fan 
sohasi uchun baho beradi va har bir hudud uchun o‘rtacha ball darajasini
322

---

belgilaydi. Biroq, har bir mamlakatga har bir fan bo‘yicha aniq bir daraja berish 
mumkin emas. PISA muayyan maktab о ^ ^ dasturlarining ustunligini о‘rganish 
о‘rniga, о ^ ^ с Ы к г ш ^ asosiy mavzularda bilim va ^ ^ ^ a l a r m i qо‘llay 
olish qobiliyati, muammolarni tahlil qilish, sharhlash va samarali hal qilish, 
fikrlash va muloqot qilish imkoniyatlarini to ^ ib chiqadi. PISA dasturida 
o‘quvchilar maktabda о‘rganishi lozim Ь
о
‘^
п
hamma narsani to‘liq о ^ ^ к й г а
olmaydilar. Samarali 
о
‘^
п
^
с
Ы bо‘lish uchun nafaqat bilim va k^nikmalarni, 
balki ular qanday va nima uchun о‘rganilishi haqida xabardor Ь
о
‘ШЫ lozim.
PISA о ^ ^ с Ы к г т ^ о‘qish (matnni tushunish), matematika va tabiiy fanlardan 
savodxonligini oshirish bilan bir qatorda о‘quvchilardan ta’lim olishga qiziqish, 
о ^ к п haqida ma’lumotlar va ta’lim strategiyasi haqida fikrlarini sо‘raydi. 
Hozirgi kunda O‘zbekiston Respublikasida maktab ta’limi t o ‘p jihatdan bu 
kompetensiyalarni shakllantirishga yо‘naltirilmagan. Hali ham t o ‘p maktablarda 
eskicha usullarda ta’lim berilayapti, ya’ni tayyor bilimlar berilayapti. Aslida 
maktab о ^ ^ с Ь И ш т ‘Vrganishga о‘rgatishi” lozim, ya’ni mustaqil bilim 
olishga о‘^ ^ Ы kerak Ь
о
‘Ш ^ Darsliklar va undagi о ^ ^ topshiriqlari 
mazmuni ham bunday PISA topshiriqli vazifani bajarishga mо‘ljallanmagan. 
0 ‘zbekistonning PISA tadqiqotida ishtirok etishi 0 ‘zbekiston umumta’lim 
maktablari bitiruvchilarining ta’lim olishni davom ettirishga qay darajada 
tayyorligini aniqlash hamda о ^ ^ с Ы к г т ^ ta’lim sohasidagi yutuqlari, 
shuningdek, 
turli 
mamlakatlarning 
ta’lim 
tizimlari 
haqidagi 
qiyosiy 
m a’lumotlarni olish imkoniyatini beradi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.Kompetensiyaviy yondashuv asosidagi Davlat ta’lim standarti. 2017-yil 6- 
aprel. 187-sonli qaror. 2.Ismailov D. va boshqalar. Xalqaro tadqiqotlarda 
boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining o‘qish savodxonligini aniqlash. - Toshkent: 
Sharq, 2019.
3.www.edu.uz
4.www.rtm.uz