Taълим усулларининг моҳияти ва мазмуни

Суҳбатнинг технологик харитаси 
 
Иш босқичи ва 
мазмуни 
Фаолият 
Ўқитувчи фаолияти 
Ўқувчи фаолияти 
I-босқич
Тайѐрлов 
Суҳбат мавзусини, мақсадини, вазифасини 
ва натижасини аниқлайди; кўргазма 
қуролларни танлайди; асосий ва ѐрдамчи 
саволларни аниқлайди; уни ташкил қилиш 
ва олиб боришни пухта ўйлаб чиқади; 
савол бериш тартиби, қайси асосий 
ҳолатлар бўйича умумлаштириш, хулоса 
қилиш кераклигини аниқлайди. 
II-босқич
Суҳбат кириш
Қисқача 
маълумот 
тарзида 
ўқув 
суҳбатининг мавзусини, вазифасини эълон 
қилади, ушбу мавзу бўйича эгалланган 
билим ва маҳорат ҳақида эслатади. 
III-босқич 
Суҳбат
Суҳбат давомида ўқувчиларнинг алоҳида 
мулоҳазаларини умумлаштиради, қўйилган 
вазифаларга 
мос 
равишда 
уларни 
тўлдиради. Барча ўқувчиларни суҳбатда 
фаол қатнашишларига эришишга ҳаракат 
қилади. Тўғри жавобларни маъқуллайди, 
нотўғри 
ѐки 
тўлиқ 
бўлмаганларини 
шарҳлайди, аниқлайди. Нотўғри жавоб 
берган ўқувчига ўз хатосини ўзи топишни 
таклиф 
этади. 
У 
ўз 
хатосини 
топалмагандагина ўртоқларини ѐрдамга 
чақиради. 
Саволларни диққат билан 
тинглайдилар, 
жавобларни ўйлайдилар, 
ўртоқларининг 
жавобларини 
таҳлил 
қиладилар, 
ўз 
мулоҳазаларини 
айтадилар. 
IV-босқич 
Машқни бажариш 
Усуллардан 
бирини 
танлаб, 
суҳбат 
натижасини умумлаштиради: 

ўзи якун ясайди; 

фаоллиги 
билан 
ажралган 
ўқувчидан 
суҳбат 
натижаларини 
умумлаштириш ва маълумот беришни 
сўрайди; 

йўналтирувчи саволлар ѐрдамида 
суҳбат натижаларини “йиғиб олади”. 
V-босқич 
Якун ясаш, таҳлил 
қилиш баҳолаш 
Якун ясайди: ўқувчилар томонидан амалга 
оширилган фаолиятни таҳлил қилади ва 
баҳолайди. 
Ўзини-ўзи 
баҳолашни 
амалга 
оширишлари 
мумкин. 
Сизнинг, савол – жавобли таълимни амалга ошириш техникасини эгалашингиз 
жуда муҳим: 

ҳар бир саволни барча ўқув гуруҳига берасиз. Ўйлаш учун бир оз вақт 
ўтгандан кейингина ўқувчиларни жавоб бериш учун чиқарасиз; 

саволга 
жойидан 
туриб 
“бақириб” 
жавоб 
берган 
ўқувчиларни 
рағбатлантирманг; 

“Бўш” ўқувчилардан кўпроқ сўранг, бошқаларга ноаниқ жавобларни 
тўғрилаш ѐки тўлдириш имконини беринг; 

жуда узун ѐки “қўшалоқ” саволлар қўйманг; 

агар, ўқувчиларнинг биронтаси ҳам саволга жавоб бера олмаса, саволни 
қайта тузинг, уни бўлакларга бўлинг, йўналтирувчи саволлар беринг; 

---


йўналтирувчи саволлар бериб, ўқувчилардан сохта мустақилликни талаб 
қилманг, тайѐр жавобни англатувчи ѐрдамчи сўзларни, бўғинларни ѐки ҳарфларни 
эслатиб, кўп фикрлашга қийналмасдан тайѐр жавобни бериш мумкин. 
Сиз, суҳбат – тежамли бўлмаган, мураккаб усул эканини билишингиз керак. У, 
вақтни, диққат-эътиборни, юқори савияли педагогик маҳоратни талаб этади. Суҳбат 
усулини танлаѐтганингизда, суҳбатни “барбод” бўлишини олдини олиб, ўз 
имкониятларингизни ва ўқувчилар имкониятини тарозига солиб кўринг.