Ta’lim qoraqalpoq tili. Baymenova K

                                 So‘z sehri va qudrati 

---

 

54 

So‘z-nihoyatda  sehrli  olam.  Biz  uning  sehrini,  qudratini  so‘zning  materiali 

bo‘lgan  nutq  tovushlarida  ko‘rgan  edik.  CHunki  muayyan  so‘zdagi  bitta  harfni 

(nutq tovushini) o‘zgartsak, o‘sha so‘zning ma'nosi ham o‘zgarib ketadi. 

So‘zdan qudratliroq narsa yo‘q.  Zero, odamlar o‘z fikrini so‘z orqali bayon 

qiladilar.  Ajdodlarimiz tafakkuri tajribalarining durdonalari so‘zlarda ifodalanadi. 

Bu  so‘zlar  xalqimizning  oltin  xazinasi,  tafakkur  gulshani  hisoblanadi.  SHu  bois 

buyuk  bobomiz  A.Navoiy  so‘zni  gavharga  o‘xshatib:  "Insonni  so‘z  ayladi  judo 

hayvondin"-desa,  qoraqalpoq  xalqining  faxri  Berdaq  :  "Oltin  har  bir  aytgan 

so‘zim", -deb so‘zni oltinga o‘xshatgan. 

Berilgan  matnlar  ustida  ishlash  o‘quvchilar  tomonidan  matnlar  yaratish 

uchun zamin hozirlaydi. 

Matn  yaratish.  Ta'lim  qoraqalpoq  tilida  olib  boriladi-gan  maktablarda 

"O‘zbek  tili"  o‘quv  fanini  o‘qitishdan  olinadigan  so‘nggi  natija  o‘quvchilar 

tomonidan  yaratiladigan  matnlardir.  Matn  ijodiy  fikr  mahsuli  bo‘lib,  unda 

o‘quvchining  o‘zligi,  fikri,  dunyoqarashi,  tafakkuri,  hukm  va  xulosalar  chiqarishi 

singarilar namoyon bo‘ladi. 

SHunday  qilib,  ta'lim  qoraqalpoq  tilida  olib  boriladigan  maktablarda 

o‘quvchilarni  matn  yaratishga  o‘rgatish  DTS  ning  eng  muhim  talablaridan  biri 

bo‘lib,  bu  murakkab  ish  til  hodisalari  bilan  chambarchas  bog‘liq  qolda  va  nutq 

o‘stirishga alohida dars soatlari ajratish orqali amalga oshiriladi. 

O‘quvchilar  bajara  olishi  lozim  bo‘lgan  bu  zaruriy  malaka  va  ko‘nikmalar 

ko‘proq  amaliy  xarakterdagi  o‘quv  topshiriqlari  orqali  amalga  oshiriladi. 

SHubhasiz,  bu  amaliy  topshiriqlar  o‘qitishning  o‘quvchi  faoliyatiga  bog’liq 

metodlaridan unumli foydalanish orqali qo‘lga kiritiladi. 

Х

alq  оg‘zaki  ijоdi,  bоlalar  adabiyoti,  namunalaridan  saralangan  o‘zbеk 

adabiyoti  matеriallari  ham  nutq  o‘rganish  vositasi  sifatida  lеksik  didaktik  оmil 

vazifasini bajaradi.  

Dеmak,  dasturda  bеrilgan    nutqiy  mavzu  o‘zbеk  tilining  lisоniy  tizimi-til 

sathlari  bo‘yicha  emas,  nutqiy  vazifani  yеchish  uchun  zaruriyat  taqоzоsida 

---

 

55 

rеjalashtirilgin.  SHu  bоis  mavzular  mazmunini  uqtirishning  usuliy-didaktik  оmili 

ta’lim  jarayoni  bilim  bеruvchi  bilan  ta’lim  jarayoni  sub’еkti  faоliyati  asоsiga 

qurilgan muammоni yеchishga da’vat qiluvchi mulоqоtdir.