Ta’lim psixologiyasi

Insonda bir necha o’rganish turlari mavjud.

Ulardan birinchisi - imprinting mexanizmi bo’yicha o’rganish, ya’ni tez, avtomatik ravishda o’rganishdir.O’rganishning bu turi markaziy nerv sistemasi rivojlangan hayvonlarda ham mayjud. Masalan, o’rdakchalar tug’ilishi bilan ona o’rdakning yurishini ko’rib orqasidan ergashib yura boshlaydilar. CHaqaloqlarda so’rish reflekslari mayjud bo’ladi. I.P.Pavlov davridan beri xulq-atvoming bunday shakllari shartsiz reflekslar deb atalgan, ulami ko’proq “instinkt” deb atash to’g’riroq bo’lur edi.

O’rganishning ikkinchi turi - shartli reflektor o’rganish. Bu bo’yicha ham tadqiqotlami dastlab I.P.Pavlov olib borgan. O’rganishning bu turi dastlabki neytral qo’zg’atuvchiga shartli reaksiyalar sifatida xulq-atvoming yangi shakllari vujudga kelishini nazarda tutadi. Organizmning shartli reflektor reaksiyalarini tug’diradigan stimullar qabul qilinishi lozim. Masalan, “limon” so’zini aytishimiz bilan ko’z oldimizga sariq rangli, nordon ta’mli meva keladi.

O’rganishning uchinchi turi operant o’rganishdir. Bunday o’rganish turida bilim, ko’nikma va malakalar “ Sinab ko’rish va xato qilish” metodi orqali o’rganiladi. Individ duch keladigan vaziyatlar unda turli instinktiv, shartsiz, shartli reaksiyalami vujudga keltiradi. Organizm ketma-ket amalda masalani yechish uchun har birini sinab ko’radi va bunda avtomatik ravishda erishilgan natijani baholaydi. Eng yaxshi natijaga olib kelgan reaksiya, vujudga kelgan vaziyatda organizmning qulay moslashishini ta’minlagani boshqalaridan ajralib chiqadi va tajribada mustahkamlanadi. Mana shu “Sinab ko’rish va xato qilish” metodi orqali o’rganishdir.

O’rganishning uchinchi turi operant o’rganishdir. Bunday o’rganish turida bilim, ko’nikma va malakalar “ Sinab ko’rish va xato qilish” metodi orqali o’rganiladi. Individ duch keladigan vaziyatlar unda turli instinktiv, shartsiz, shartli reaksiyalami vujudga keltiradi. Organizm ketma-ket amalda masalani yechish uchun har birini sinab ko’radi va bunda avtomatik ravishda erishilgan natijani baholaydi. Eng yaxshi natijaga olib kelgan reaksiya, vujudga kelgan vaziyatda organizmning qulay moslashishini ta’minlagani boshqalaridan ajralib chiqadi va tajribada mustahkamlanadi. Mana shu “Sinab ko’rish va xato qilish” metodi orqali o’rganishdir.