Таълим психологияси

Ko’rgazmali – obrazli tafakkur - narsa va predmetlarning bevosita idrok etiladigan obrazlariga asoslangan tafakkur turi.

O’quv situatsiyasi – konspekt amaliy masalalarni yechish yoki tushunchalarni o’zlashtirishning umumiy usullarini o’zlashtirish.


Kichik maktab davri 6-7 yoshdan 9-10 yoshgacha davom etadi.

Bu davrda bola maktab o’quvchilariga qo’yiladigan turli talablar bilan tanishadi, fan asoslarini o’rganish uchun biologik va psixologik jihatdan tayyorlanadi.

Kichik maktab davrida bola serharakat, yugurib charchamaydigan, lekin yozuv mashqlaridan tez toliquvchan bo’ladilar. Shu sababli 1-2 sinflarda yozuv topshiriqlari juda ko’p bo’lmasligi kerak.





1. Kun tartibi bilan bog’liq qiyinchiliklar. O’quvchi dars va uy vazifalarini bajarishi bilan bog’liq yangi kun tartibiga o’rganishi lozim. Buning uchun kattalar bolaga qo’yiladigan yangi talablarni tushuntirishlari va ularning bajarilishini nazorat qilishlari lozim.



2.Muloqot bilan bog’liq qiyinchiliklar bo’lib, ular o’qituvchi bilan, sinfdoshlari bilan yangicha munosabatlar o’rnatilishi zaruriyati bilan bog’liqdir.




3.Ta’limning butun mazmuni boladan ixtiyoriy jarayonlarni: ixtiyoriy diqqat, ixtiyoriy idrok, xotirani rivojlangan bulishini taqozo kiladi.

O`quvchi mustaqil fikr yuritishi, vazifalarni mustakil bajarishi lozim. Bu xususiyat hamma bolalarda ham birdek rivojlanmagan. Bola o`z burchini anglagan bulishi, yaxshi o`qish va yaxshi intizomga ega bo`lishi, intizom qoidalariga rioya qilishi, uyga berilgan vazifalarni bajarishi uning burchi ekanligi xis qilishi kerak. Diqqat e’tiborni o`qituvchi aytganlariga qaratish, uni idrok qilib esda olib qolish va kerak vaqtda ularni boshqara olish qobiliyatiga ega bo`lmogi talab qilinadi. Bunday talablarga javob qaytarish so`zsiz o`quvchiga qiyindir. Bunday qiyinchiliklarni mustaqil ravishda yenga bilish asta-sekin va muntazam o`qish jarayonida materialni osondan-qiyinga oddiydan murakkabga tushuntirish, bolalarni o`qish faoliyatiga qiziqtirish, darslarni qiziqarli, emotsional va obrazli bayon qilish orqali bartaraf qilinadi.

Bu qiyinchiliklarni o’quvchilar o’quv yilining o’rtalarida his qila boshlaydilar. Birinchi sinf o’quvchilarida odatda maktabning tashqi atributlariga qiziqish mavjud bo’lib, o’quv materialining mazmuniga qiziqish esa zaif shakllangan. Shu sababli o’quvchida o’qishga qiziqish yo’qolishi, maktabga borishdan bosh tortishi mumkin.

O’qituvchi o’quvchilarga aktiv intellektual harakatlarni talab qiladigan masalalar berish, oddiy yodlashni talab qiladigan masalalarni iloji boricha kamaytirish kerak.
O’quv faoliyati quyidagi struktura tuzilishiga ega:


1. O’quv situatsiyalari. Unda o’quvchilar konkret amaliy masalalari yechish yoki tushunchalarni o’zlashtirishning umumiy usullarini o’zlashtirishlari kerak. O’quvchi ularni shunday muammoli vaziyat sharoitga qo’yish kerakki, unda o’quvchilar bu usullarni topa olishlari zarur.






2. O’quv harakatlari. Har bir o’quv predmetida o’quv masalalarini yechish uchun bir nechta o’quv amallari va ularning ketma-ketligini bajarishni o’zlashtirish muhimdir. Buning uchun o’qituvchi dars davomida o’quv harakatlarining mashqlar yordamida mustahkamlanishini ta’minlashi lozim.



3. O’quv faoliyati to’liq shakllanishi uchun yana bir komponent –nazoratning shakllanishi zarurdir. O’quvchi o’z harakatlarini va ularning natijalarini berilgan namunalar bilan taqqoslashi va baholay olishi kerak. Avval bu vazifani o’qituvchi bajaradi.