Таълим психологияси

Tayanch so’z va iboralar  

Psixologiya,  metod,  kuzatish,    ekperiment,  suhbat,  diagnostika,  test,  biografiya,  anketa,  proyektiv 

metodlar, sotsiometriya, suhbat metodi, pisixologik eksperiment.  

   

Barcha  boshqa  psixologiyaning  tarmoqlari  singari  yosh  psixologiyasi  va  pedagogik 

psixologiya ham o’z tadqiqot metodlariga ega. 

 

     Psixologiyada  tekshiriladigan  psixik  hayot  hodisalari  juda  xilma-xil  va  murakkab  hodisalardir.  Bu  hodisalar 

qanday  me

todlar  bilan,  ya’ni  qaysi  yo‘llar  bilan,  qanday  usullar  bilan  tekshiriladi,  degan  savol  tug‘iladi. 

Psixologiyada  chinakam  ilmiy  bilimga  ega  bo‘lmoq  uchun  psixikani  tekshirish  metodlarini  bilish  va  shu 

metodlardan foydalana bilish kerak.Har bir pedagog kishilar psixikasini tekshirish uchun loaqal eng oddiy 

usullarni  bilishi  lozim.Har  bir  fan  kabi  psixologiya  ham  psixik  (ruhiy)  hayot  hodisalarini  chinakamiga  ilmiy 

asosda  bilib  olish  uchun  quyidagi  talablarga  amal  qilingan  lozim:  Tekshiriladigan  har  bir  psixik  hodisaga 

boshqa  hodisalar  bilan  bog‘langan deb  qaralishi  zarur.  Masalan,  psixik  hodisani uning nervfiziologik  asosdan 

ajratib  o‘rganish  yaramaydi,  xotirani  tafakkur,  diqqat  va  umuman  shaxsdan  ajratib  o‘rganish  yaramaydi  va 

hokazo. 

Har  bir  psixik  hodisa  va 

umuman  shaxs  vujudga  kelish,  taraqqiy  etish  va  o‘zgarish  jarayonida  ko‘zdan 

kechirilishi zarur. Shuning uchun, masalan, bolalar va o‘smirlar psixikasining taraqqiyot qonunlarini 

bilmasdan  turib,  voyaga  yetgan  odam  psixikasini  yetarlicha  yaxshi  bilib  bo‘lmaydi.  Psixik  hayot  hodisalarini 

ularni  taraqqiyot  jarayonida  o‘rganganda  miqdor  o‘zgarishlarining  sifat  o‘zgarishlariga  o‘tishini  va  bir  sifat 

holatining  ikkinchi  sifat  holatiga  o‘tishini  ko‘zdan  kechirmoq  kerak.  Masalan,  odam  psixikasining  taraqqiy 

etishi

ni o‘rgana turib, bilim olish va to‘plash jarayonida odamning bilish qobiliyatlari: xotirasi, tafakkuri va nutqi, 

mushohadakorligi  sifat  jihatidan  o‘zgarishni  ko‘rsatib  bersa  bo‘ladi.  Odam  ongi  uning  tarixiy  taraqqiyotida 

shakllanadi.  Hozirgi  mustaqillik  sharoitida  milliy  ongning  shakllanishiga  taalluqli  umumiy  ilmiy  qonuniyatlarni 

izlash,  yangicha  tafakkur  qilingan 

va  dunyoqarashni  shakllantirish  milliy  mafkura  va  milliy  g‘oyaning 

shakllanishiga  ijobiy  ta’sir  ko‘rsatadi.Odamning  tevarak-atrofdagi  voqelikni  bilishi  kuzatishdan,  tajribadan 

boshlanadi.  Shu  sababli,  ilmiy  psixologiya  ham  o‘z  mavzuini  o‘rganishni  tajribadan,  psixik  hayot  faktlarini 

aniqlash,  tasvir  etish  va  tahlil  qilingan

dan  boshlashi  lozim.  So‘ngra,  aniqlangan  va  tahlil  qilingan  faktlar 

asosida,psixik hayot qonuniyatlarini ochib, tegishli nazariy va amaliy xulosalar chiqarilishi lozim. 

Har bir fandagi kabi psixologiyada ham tajriba, kuzatish va eksperiment 

shaklida qo‘llaniladi.  

 

---

 

10 

 

Kuzatish 

Tashqi 

obyektiv 

kuzatish 

Ichki 

subyektiv 

kuzatish 

Birgalikda 

kuzatish 

Erkin 

kuzatuv 

Standartlash

tirilgan 

kuzatuv 

Guruh 

dan 

tashqarida 

kuzatish