Ta’lim prinspi tarbiyaning maqsad va vazifalarini amalga oshirishga

Ta’lim prinspi tarbiyaning maqsad va vazifalarini amalga oshirishga

qaratilgan o‘qish va o‘qitish jarayonining xarakteri, yo‘nalishi, o‘quvchilar

tomonidan ilmiy bilimlarni o‘zlashtirishning, tegishli ko‘nikma va malakalar hosil

qilishning qonun va qoidalarini o‘z ichiga oladi. Bizning davrimizda maktab ta’lim sistemasida onglilik va aktivlik prinsiplari muhim ahamiyatga ega. Hozirgi maktab

ta’limi o‘quvchilarining ongli, mustaqil, aktiv faoliyatiga suyanadi.

Ta’limda onglilik o‘quvchilarning ilmiy bilimlarini asosli ravishda chuqur

va anglab o‘zlashtirishlari, nazariy bilimlarni amalda qo‘llay olishlarini o‘z ichiga

oladi.

Maktablarda o‘quvchilarga beriladigan bilimlar hozirgi zamon bilimlar

darajasida bo‘lish, o‘quvchilarga ularni muayyan sistemada bo‘lishni ta’min etishi

lozim.

O‘qituvchining vazifasi ob’ektiv jihatdan narsa va xodisalar tasvirini

ifodalashda realistik san’atining mohiyatini ilmiy ravishda ochib bera olishi kerak.

Maktabda tasviriy san’at dars predmeti boshqa fanlar qatori o‘zining

mustaqilligiga ega. Shuning uchun tasviriy san’at predmeti bir qator ilmiy

asoslarga yondoshiladi

Ta'lim mazmunini tartibga soluvchi me'yoriy hujjatlar

O'quv rejasi - tarkibini belgilaydigan me'yoriy hujjato'quv fanlari; o'quv yili bo'yicha ularni o'qish tartibi (ketma-ketligi); o'qish uchun ajratilgan haftalik va yillik ish soatlarining soni[har bir elementning; o'quv yilining tuzilishi va davomiyligi.

Zamonaviy umumta'lim maktablari amaliyotida o'quv dasturlarining bir nechta turlari qo'llaniladi: asosiy o'quv dasturi, federal federal modelnye va mintaqaviy o'quv dasturlari va maktabning o'ziga tegishli o'quv dasturi.

Asosiy o'quv rejasi- bu davlat ta'limi standartining ajralmas qismi bo'lgan asosiy davlat normativ hujjati. Boshlang'ich maktab uchun asosiy o'quv rejasi Davlat Dumasi tomonidan, va to'liq o'rta maktab uchun Rossiya Federatsiyasi Ta'lim vazirligi tomonidan tasdiqlangan.

Asosiy o'quv dasturida quyidagilar belgilangan:

umumiy o'qish muddati (o'quv yillarida) va har bir daraja uchun;

talabalarning o'quv yuklamasining maksimal hajmi, o'quv yo'nalishlari va fanlarining tarkibi;

maktab vaqti; sinflar, o'quv yo'nalishlari va fanlar bo'yicha ta'lim mazmunini rivojlantirishga ajratilgan;

umumiy o'rta ta'limning har bir bosqichidagi asosiy o'quv kurslari, talabalar tanlovi va majburiy bo'lmagan darslar uchun haftalik o'quv yuklamasi.

Asosiy o'quv dasturi rivojlanish uchun asos bo'lib xizmat qiladi standart oziqlanganmintaqaviy va mintaqaviy o'quv dasturlariva ta'lim muassasasini moliyalashtirish uchun boshlang'ich hujjat.

Mintaqaviy o'quv dasturifederal tayanch o'quv dasturi asosida mintaqaviy ta'lim organlari tomonidan ishlab chiqilgan. U mintaqaviy darajada tartibga soluvchi yukni ko'taradi va ta'lim muassasasining o'quv dasturini ishlab chiqish uchun asos bo'ladi.

Maktab o'quv dasturiasosiy o'quv dasturlari standartlariga muvofiq tuzilgan. Rejalarning ikki turi mavjud: o'quv dasturining o'ziva ishchi o'quv rejasi.Uzoq muddatli davlat bazaviy o'quv dasturiga asosan, o'quv dasturining o'zi.U ma'lum bir maktabning xususiyatlarini aks ettiradi (standart o'quv dasturlaridan biri uni qabul qilishi mumkin). Mavjud shartlarga asoslanib, ishchi o'quv rejasi.U har yili maktabning pedagogik kengashi tomonidan tasdiqlanadi.

O'quv rejasi tarkibida quyidagilar mavjud:

invariant qismitalabalarni umumiy madaniy va milliy ahamiyatli qadriyatlar bilan tanishtirishni ta'minlash, ijtimoiy ideallarga mos keladigan shaxsiy fazilatlarni shakllantirish;

o'zgaruvchan qismtalabalarning rivojlanishining individual xususiyatlarini va ularning shaxsiy xususiyatlarini, qiziqishlari va moyilliklarini hisobga olgan holda ta'minlash.

Umumiy ta'lim muassasasining o'quv dasturida ushbu ikki qism uchta asosiy ta'lim turlarini o'z ichiga oladi: talab qilinadimening faoliyatimumumiy o'rta ta'limning asosiy yadrosini tashkil etish; talabalarni tanlash uchun majburiy darslar; ixtiyoriy sinflar.

Misol tariqasida biz ta'lim muassasalarining asosiy o'quv dasturlarini keltiramiz RF

Ta'lim standartlarini amalda joriy qilish vositalari o'quv dasturlari, deyiladi o'quv dasturlari milya "Ta'lim dasturi" atamasi rasmiy bo'lib, Rossiya Federatsiyasining "Ta'lim to'g'risida" gi Qonunida belgilangan.

Ta'lim dasturlari ma'lum darajadagi ta'lim yo'nalishini va yo'nalishini belgilaydi. Rossiya Federatsiyasida ta'lim dasturlari quyidagilarga bo'linmoqda umumiy ta'lim(Boshlang'ich va ikkinchi darajali) va professional(asosiy va qo'shimcha).

Umumiy ta'lim dasturlariumumiy shaxsiyat madaniyatini shakllantirish, shaxsni jamiyat hayotiga moslashtirish, bilimga asoslangan asos tanlash va professional o'quv dasturlarini o'zlashtirish muammolarini hal etishga qaratilgan.

Umumiy ta'lim dasturlariga maktabgacha ta'lim, boshlang'ich umumiy ta'lim, asosiy umumiy ta'lim, o'rta (to'liq) umumiy ta'lim kiradi.

Professional o'quv dasturlarikasbiy va umumiy ta'lim darajasini bosqichma-bosqich oshirish, tegishli malakali mutaxassislarni tayyorlash muammolarini hal etishga qaratilgan.

Kasbiy dasturlarga boshlang'ich kasb-hunar ta'limi, o'rta-maxsus kasb ta'limi, oliy kasb-hunar ta'limi, oliy o'quv yurtidan keyingi kasbiy ta'lim kiradi.

Har bir asosiy umumiy ta'lim dasturining yoki asosiy kasb-hunar ta'limi dasturining (ma'lum bir kasb, mutaxassislik uchun) majburiy minimal tarkibi tegishli davlat ta'lim standarti bilan belgilanadi, shuningdek, ularni davlat va shahar ta'lim muassasalarida rivojlantirish uchun me'yoriy shartlar belgilanadi.

Umumiy ta'lim dasturlari maktabgacha ta'lim muassasalarida, boshlang'ich umumiy, asosiy umumiy, o'rta-maxsus ta'lim muassasalarida, shu jumladan talabalar, rivojlanishida nuqsonlari bo'lgan o'quvchilar uchun maxsus (tuzatish) o'quv muassasalarida, etim va qolgan bolalar uchun ta'lim muassasalarida amalga oshiriladi. ota-ona qaramog'isiz (qonuniy vakillari).

Maxsus (tuzatish) ta'lim muassasalarining o'quv dasturlari asosiy umumiy ta'lim dasturlari asosida psixofizik rivojlanishning o'ziga xos xususiyatlari va o'quvchilarning imkoniyatlarini hisobga olgan holda ishlab chiqiladi.

Maktabgacha, boshlang'ich umumiy, asosiy umumiy va o'rta umumiy ta'limning o'quv dasturlari ketma-ket, ya'ni har bir keyingi dastur avvalgisiga asoslangan.

Keling, maktablarda amalga oshiriladigan umumiy ta'lim dasturlari nimani anglatishini batafsil ko'rib chiqamiz. Ko'pincha ular ma'lum bir fanning o'quv dasturlari deb nomlanadi.

O'quv dasturi - bu doirani belgilaydigan normativ hujjathar biri uchun o'rganilishi kerak bo'lgan yangi bilim, ko'nikma va ko'nikmalarindividual o'quv fanlari.

O'quv dasturlari bo'lishi mumkin tipik, ishlaydiganva mualliflik huquqi bilan himoyalangan.

Odatdao'quv dasturlari ma'lum bir fan bo'yicha Davlat ta'lim standarti asosida ishlab chiqilgan. Ular tabiatan maslahatdir.

Ishchilaro'quv dasturlari maktab pedagogik kengashi tomonidan tasdiqlangan namunaviy dasturlar asosida tuziladi. Ular ta'lim standartlari talablari va ma'lum bir ta'lim muassasasining imkoniyatlarini aks ettiradi.

Mualliflik huquqio'quv dasturlari ta'lim standartlari talablarini hisobga oladi, ammo o'quv materialini taqdim etish uchun, mantiqiy voqealar va o'rganilayotgan jarayonlar to'g'risida muallifning qarashlari boshqacha bo'lishi mumkin. Ular maktab o'qituvchilari kengashida yoki mintaqaviy metodik birlashmalar yig'ilishlarida muhokama qilinadi (himoya qilinadi). Shundan so'ng dasturlar o'quv jarayonida foydalanish uchun tasdiqlanadi. Mualliflik dasturlari ko'pincha darslar, talabalar uchun ishlab chiqiladi.

O'quv dasturlari tarkibiy tuzilgan uchta ustunn komponentlari.Birinchi tarkibiy qism tushuntirish xatiumumta'lim maktabining o'quv fanlari tizimida ushbu aniq fanni o'rganishning maqsadli yo'nalishlarini, ushbu fanning asosiy vazifalari, uning ta'lim imkoniyatlari, mavzuni qurishda asos bo'lgan etakchi ilmiy g'oyalarni belgilaydi. Ikkinchi tarkibiy qism ta'limning haqiqiy mazmuni:tematik reja, dars uchun bo'limlar va mavzular ro'yxati, asosiy tushunchalar, qobiliyatlar, mumkin bo'lgan sinf turlari. Uchinchi komponent ba'zi usuliko'rsatmalardasturni amalga oshirish usullari haqida.

Tarixiy jihatdan, o'quv materiallarini dasturlarda taqdim etishning ikkita tarkibiy yo'li mavjud: konsentrikva chiziqli.So'nggi paytlarda tarqalmoqda spiral yo'ltaqdimot. Bundan tashqari, bor aralashgano'quv materialini taqdim etish tuzilishi.

Chiziqli usultaqdimot shundan iboratki, ta'limning har bir keyingi bosqichi materiallari oldingi yillarda o'rganilgan narsalarning mantiqiy davomi hisoblanadi.

Da konsentrik usulkeyingi bosqichlarda ushbu bosqich bosqichi materialining taqdimoti yanada murakkab shaklda o'rganiladi. Kontsentratsiya talabalarning yosh xususiyatlarini hisobga olish zarurati bilan bog'liq.

Xarakterli xususiyat spiral yo'lmaterialning taqdimoti shundan iboratki, asl muammo bo'yicha bilimlar doirasi doimiy ravishda kengayib va \u200b\u200bchuqurlashadi. Ba'zan hatto bir necha yil o'tgach asl muammoga qaytadigan konsentrik tuzilishdan farqli o'laroq, spiral strukturada bunday tanaffuslar bo'lmaydi.

Bundan tashqari, bor aralash usulyuqoridagi yondashuvlar kombinatsiyasi bo'lgan materiallarning bayoni.

O'quv materialining o'ziga xos mazmuni ochib beriladi. dadarsliklar va o'quv qo'llanmalar har xil turlari: darsliklar, ma'lumotnomalarkah, muammoli kitoblar, qo'shimcha o'qish uchun kitoblar, mahorat darslari, matnlar to'plami, lug'atlar, xaritalar, atlaslar, talabalar va o'rganuvchilar uchun darsliklarlei, o'quv majmualari, ish daftarlari va boshqalar.O'quv materialining tarkibi ham qayd etiladi elektron drayvlar(video disklar, videokassetalar, kompyuter dasturlari).

Ma'lumot mazmunini ochishda darslik katta ahamiyatga ega. Darslik bu ilmiy bilimlarning asoslarini aks ettiruvchi kitobMuayyan mavzu.

Darslik ikkita asosiy vazifani bajaradi: bu ta'lim standartlari tomonidan taqdim etilgan tarkibni talabalar uchun ochiq bo'lgan shaklda ochib beradigan ta'limiy ma'lumotlarning manbai; o'quv vositasi vazifasini bajaradi, uning yordamida o'quv jarayonini tashkil etish amalga oshiriladi, shu jumladan o'quvchilarning mustaqil ta'lim olishlari.

Darslik tarkibiga quyidagilar kiradi matn(asosiy tarkibiy qism sifatida) va matndan tashqari(yordamchi) komponentlar.

Matnlar quyidagilarga bo'lingan tavsiflovchi matnlar, rivoyat matnlari, asosli matnlar.Shuningdek, chiqaring asosiy, qo'shimcha va tushuntirishny tekstlar.

Asosiy matn,o'z navbatida, u ikki qismga bo'linadi: kognitiv va instrumental-amaliy. Kognitiv-nazariy tarkibiy qism quyidagilarni o'z ichiga oladi: asosiy atamalar; asosiy tushunchalar va ularning ta'riflari; asosiy faktlar, hodisalar, jarayonlar, hodisalar; tajriba; qonunlar, nazariyalar, etakchi g'oyalarning tavsifi; xulosalar va boshqalar.

Instrumental va amaliy tarkibiy qism bilimning asosiy usullari, bilimlarni qo'llash qoidalari, o'zlashtirish usullari va bilimlarni mustaqil izlash usullarini o'z ichiga oladi; topshiriqlar, tajribalar, mashqlar, eksperimentlar tavsifi; sharhlar, bo'limlar, o'quv materiallarini tizimlashtirish va birlashtirish.

Qo'shimcha matnhujjatlarni o'z ichiga oladi; darslik materiallari; o'quvchilarga murojaat qilish; biografik, etnografik, statistik ma'lumotlar; dastur doirasidan tashqaridagi ma'lumotnoma materiallari.

Tushuntirish matnidarslik, bo'limlar, boblarga mavzu bilan tanishishni o'z ichiga oladi; eslatmalar, tushuntirishlar; lug'atlar; saralash moslamalari; xaritalar, diagrammalar, diagrammalarga tushuntirishlar; ko'rsatkichlar.

O'quv qo'llanmalariga qo'shimcha ravishda, darsliklarda shunday deb ataladigan narsalar ham mavjud matndan tashqari tarkibiy qismlar.Matn bo'lmagan qismlarga quyidagilar kiradi apparatlar orgmaterialning assimilyatsiyasini pasaytirish; tasviriy material; yo'naltirish apparatirovki.

Materiallarni assimilyatsiya qilishni tashkil etish apparati quyidagilarni o'z ichiga oladi: savollar, topshiriqlar, eslatmalar, o'quv materiallari, jadvallar, shriftlarni tanlash, tasviriy material uchun imzolar, mashqlar.

Ilmiy-ma'rifiy materiallar tarkibiga mavzu va mavzuga oid materiallar, hujjatlar, texnik xaritalar, diagrammalar, sxemalar, rejalar, chizmalar, ko'rsatmalar, grafikalar, ma'lumotnomalar, rasmlar kiradi.

Yo'nalish apparati kirish so'zlari, tarkibiy qismlar jadvali, eslatmalar, qo'shimchalar, indekslar, signal belgilarini o'z ichiga oladi.

Darslikka qo'shimcha o'quv qo'llanmalaruning tarkibini chuqurlashtiradigan va kengaytiradigan

O'quv adabiyotlari, ayniqsa darsliklarga nisbatan muayyan talablar qo'yiladi. Darslik fan mantig'ini, o'quv dasturining mantig'ini va mavzu mantig'ini birlashtirishi kerak. U yuqori ilmiy materialni o'z ichiga olishi va shu bilan birga talabalar uchun ochiq bo'lishi, ularning qiziqishlari, idroklari, fikrlashlari va xotiralarining xususiyatlarini hisobga olishi kerak. Asosiy qoidalar, xulosalar aniq va aniq bo'lishi kerak. Materialni taqdim etish tili xayoliy, qiziqarli va muammoli taqdimot elementlariga ega bo'lishi kerak. Yaxshi darslik informatsion, entsiklopedik bo'lib, o'z-o'zini o'qitish va ijodkorlikni rag'batlantiradi.

Pedagogik texnologiyaning rivojlanish tarixi.

Pedagogika fani tarixidan ko’rinib turibdiki o’qitish va kadrlar tayyorlashning yanada mukammal metodlarini va usullarini izlash doimiy davom etib kelgan.

O’qitish - bu jamiyat taraqqiyoti uchun samarali pedagogning faoliyati yakunlanishi bilan darhol ko’rinmasa ham har qanday boshqa faoliyat kabi ishlab chiqarish faoliyatidir.

Jamiyat tarixida iqtisodiy davrlar faqatgina nimalar ishlab chiqarilishi, kim tomonidan qancha ishlab chiqarilishi, mehnatning qaysi vositalari bilan ishlab chiqarilishiga qarab farq qilmaydi.

Ana shu nuqtai nazardan biz ijtimoiy tarixda mavjud bo’lgan “pedagogik rivojlanish davr” larni ko’rib chiqamiz.

I. Individual pedagog, qo’l bilan ishlaydigan pedagogning pedagogik faoliyati davri (qadimgi davrlardan boshlab XVII asrgacha);

II. Yozuv kitobi davri (XVII asrdan hozirgi davrgacha);

III. Audiovizual vositalar davri (XX asrning 50 yillari);

IV. O’qitishni boshqarishni avtomatlashtirish oddiy vositalari davri (XX asrning 70 yillari);

V. Zamonaviy hisoblash mashinalari asosida ta’limni boshqarishni avtomatlashtirishda adaptiv vositalar davri (XX asr oxiri komp’yuterda o’qitish).

Dastlab XX asrning 20 yillarida “Pedagogik texnologiya” termini birinchi bor pedagogika bo’yicha asrlarda tilga olingan. Shu vaqtning o’zida yana bir boshqa – “pedagogik texnika” termini ham tarqaldi. U pedagogik entsiklopediyada 30 yillarda o’quv mashg’ulotlarini aniq va samarali tashkil etishga qaratilgan uslublar va vositalar sifatida ifodalangan.

Bu tushuncha 1940 yillardan 50-yillar o’rtasigacha “ta’lim texnologiyasi” deb qo’llanilib, o’quv jarayonida audiovizual texnika vositalaridan foydalanishni ifoda qilgan.

60- yillar o’rtalarida bu tushunchaning mazmuni chet ellarda pedagogik nashrlarda va xalqaro konferensiyalarda keng muhokama etildi, natijada ushbu sohada turli mamlakatlarda (AQSH, Angliya, Yaponiya, Frantsiya, Italiya, Vengriya) uni talqin qilishning ikki yo’nalishi belgilandi.

Birinchi yo’nalish tarafdorlari texnik vositalar va dasturlashtirilgan o’qitish vositalarini qo’llash zarurligini ta’kidladilar.

Ikkinchi yo’nalish tarafdorlari esa o’quv jarayonini tashkil etish samaradorligini oshirish va pedagogik g’oyalarni texnikaning keskin rivojlanishidan ortda qolishini yo’qotishni muhim deb hisobladilar. Shunday qilib 1-yo’nalish “o’qitishda texnik vositalar” sifatida belgilandi, 2-yo’nalish “o’qitish texnologiyasi” yoki “o’quv jarayoni texnologiyasi” sifatida belgilandi.

70-yillarning boshlarida turli xildagi uskunalarini va o’quv vositalarini modernizatsiyalashtirish zarurligi anglab yetildi. Bularsiz o’qitishning sifatliligi va samaradorliligiga erishib bo’lmas edi. Keyinchalik bu muammo bilan ixtisoslashtirilgan tashkilotlar va markazlar shug’ullana boshladi.

AQSHda 1971 yil – “Pedagogik kommunikatsiyalar va texnologiyalar bo’yicha AQSH Assotsiatsiyasi ” tuzildi. Hozirgi kunda mamlakat bo’ylab va Kanadada bu kengashning 50 ta filiallari ish olib bormoqda. AQSHda 1961 yilda “Pedagogik texnologiya” jurnali (Educational Technology), 1971 yilda esa – “Audiovizual o’qitish” jurnali nashr etila boshlandi.

Angliyada 1967 yil – Pedagogik texnologiya bo’yicha Milliy kengash, 1964 yildan boshlab “Pedaogik texnologiya va o’qitishni dasturlashtirish” jurnalini, 1971 yilda “Pedagogik texnologiya” jurnalini nashr eta boshladi.

Yaponiyada - Pedagogik texnologiyalar muammolari bilan 4 ta ilmiy tashkilotlar shug’ullanadi. 1967 yilda “Pedagogik texnologiyalar bo’yicha Milliy kengash” tashkil etildi, uning filiallari 22 ta davlat universitetlarida joylashtirilgan. 1965 yildan boshlab Yapon tilida har uch oyda “Pedagogik texnologiya” jurnali va ingliz tilida yiliga ikki marta “Pedagogik texnologiyalar sohasida tadqiqotlar” jurnali nashr etildi. Yaqinda “Pedagogik texnologiyalar bo’yicha umumyapon Markaziy kengashi” tashkil etildi, u muammolar bo’yicha xalqaro aloqalar o’rnatish bilan ham shug’ullanadi.

Italiyada – 1971 yili pedagogik texnologiyalar bo’yicha Milliy markaz tashkil etildi va “Pedagogik texnologiyalar” jurnali nashr etiladi.

Vengriyada – 1973 yili o’qitish texnologiyasi Davlat Markazi tashkil etildi.

O’qitish texnologiyasi bo’yicha Xalqaro seminarda (Budapesht, 1977) olim S.G.Shapovalenko o’qitish jarayonining uchta texnologik printsiplarini ko’rsatdi:

Bilim va texnikani mukammal egallash.

Audiovizual materiallari fondi bilan tanishish.

Ulardan samarali foydalanish metodikasini bilish, shu jumladan ijodiy yondashishi rivojlanishi ham.

Vengriya olimi L.Salai “o’qitish texnologiyasi” tushunchasiga rejalashtirish, maqsadlarni tahlil qilish, o’quv tarbiyaviy ishlar jarayonini ilmiy tashkil etish, samaradorligini oshirish maqsadida eng muhim vosita va materiallarni tanlashni kiritib o’qitish jarayonini tashkil etuvchilarni doirasini ancha kengaytirdi.

XX asrning 80-yillarida zamonaviy pedagogik jarayonni, pedagogik texnologiyaning mohiyatini yanada chuqurroq anglab yetishga urinishlar davom etdi.

Rossiya XX asrning 90- yillarida pedagogik texnologiyalar bo’yicha Markaz tashkil etildi, “Maktab texnologiyasi”, “Ta’limda innovatsiyalar” jurnallari nashr etiladi.

O’zbekistonda 1997 yili kadrlar tayyorlash Milliy dasturi qabul qilingandan boshlab ta’lim tizimida, pedagogik nashrlarda pedagogik texnologiyalar muammolari dolzarb tadqiqotchilik ob’ektlari sifatida ko’tarila boshlandi.

1999 yilda Respublika ta’lim Markazi qoshida pedagogik texnologiyalar bo’yicha Markaz tashkil etildi. “Ta’lim texnologiyalari”, “Ta’lim muammolari” kabi jurnallar nashr etila boshlandi, pedagogik texnologiyalar muammolari bo’yicha maqolalar “Xalq ta’limi”, “Pedagogik ta’lim”, “Ta’lim va tarbiya” jurnallarida, “Ma’rifat”, “O’qituvchilar gazetasi” va boshqa ilmiy-pedagogik nashrlarda bosilib chiqarilmoqda.

1994 yili pedagogik texnologiyalar muammolari bo’yicha 1-Respublika ilmiy-nazariy konferensiyasi o’tkazildi, ma’ruzalar va hisobotlar materiallari maxsus to’plamda chop etildi.

Pedagog olimlar U.Nishonaliev, N.S.Saidahmedov, N.N.Azizxodjaeva, Ziyomuhammedov, O’.Tolipov, B.L.Faberman va boshqalar Respublikada pedagogik texnologiyalar muammolari bo’yicha jiddiy tadqiqotlar olib bormoqdalar.

2000 yilda, Nizomiy nomidagi Toshkent Davlat Pedagogika universiteti qoshida pedagogika fanlari doktori, professor N.N.Azizxodjaeva rahbarligi ostida innovatsion texnologiyalar Markazi tashkil etildi, bu markaz zamonaviy pedagogik va innovatsion texnologiyalar muammolari bo’yicha pedagogik kadrlar malakasini oshirish bilan shug’ullanadi

Ilmiylik tamoyili. Majmuaviylik va tizimlilik tamoyili 

Boshqaruvning  ilmiylik  tamoyili  avvalo  jamiyat  rivojlanishining  obyektiv 

qonunlari va fan-texnika yutuqlaridan xabardor bo‗lishni talab qiladi. Uning yordami 

bilan  xizmat  ko‗rsatish  va  boshqaruvning  zaruriy  mutanosibligi  ta‘minlanadi, 

boshqaruv  qarorlaridagi  xatolar  kamaytiriladi  hamda  sifat  va  miqdor  yutuqlariga 

erishish bajariladi.  

Darhaqiqat, mehmonxonalarda ilmiylik tamoyili xizmat ko‗rsatish masalalarini 

hal  qilishda  iqtisodiy-matematik  usullardan  keng  foydalanish,  boshqaruvning 

maqsadli-dasturiy  usullarini  amalga  kiritish,  zamonaviy  hisoblash  texnikasi  va 

boshqaruvning avtomatlashtirilgan tizimlaridan foydalanishni ko‗zda tutadi. 

Ta’lim samaradorligini oshirish, shaxsning ta’lim markazida bo‘lishini va

yoshlarning mustaqil bilim olishlarini ta’minlash uchun ta’lim muassasalariga yaxshitayyorgarlik ko‘rgan va o‘z soxasidagi bilimlarni mustahkam egallashdan tashqari

zamonaviy pedagogik texnologiyalarni va interfaol uslublarni biladigan, ulardan o‘quv

va tarbiyaviy mashg‘ulotlarni tashkil etishda foydalanish qoidalarini biladigan

o‘qituvchilar kerak. Buning uchun barcha fan o‘qituvchilarini pedagogik va axborot

texnologiyalar, interfaol uslublar bilan qurollantirish hamda olgan bilimlarini o‘quv￾tarbiyaviy mashg‘ulotlarda qo‘llash malakalarini uzluksiz oshirib borish lozim.

Ta’lim muassasasi o‘qituvchisining faoliyati shaxsni tarbiyalash jarayonida ta’lim￾tarbiya olish sharoitlarini yaratish, uning ehtiyojlarini qondirish va qobiliyatlarini ochish

hamda rivojlantirishga yo‘naltirilgan bo‘lishi lozim. Ta’lim muassasasi o‘qituvchisining

malakasi maxsus va pedagogik fanlar bilan yoritiladigan ikki qirraga ega bo‘lishi lozim

va u doimo “Nima uchun o‘qitish kerak?”, “Qanday o‘qitish kerak?” degan savollarga

javob topishi zarur. Bu javoblar pedagogika fanining asosiy qoidalari va qonuniyatlariga

mos holda talqin qilinishi, shuningdek, ta’lim xususiyatlari e’tiborga olingan bilimlarga

asoslangan bo‘lishi lozim. Pedagogikaning muhim muammolaridan biri o‘qituvchining

mutahassisligi va faoliyatining asosini tashkil etish shart bo‘lgan pedagogik jarayon

nazariyasini ishlab chiqishdir.

Pedagoglar mutaxasislik bo‘yicha mavjud bilimlaridan tashqari o‘quv jarayoniga

qadam qo‘yar ekanlar, pedagogik va psixologik bilimlar, texnologiya va o‘qitish

metodikalariga doir zarur bilimlarni egallagan bo‘lishi kerak. SHuning uchun ham,

pedagoglarning malakasini oshirishda:

- o‘qitish jarayoninig samaradorligini ta’minlovchi pedagogik malakalarni

shakllantirish;

- ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy, gumanitar bilimlarni anglashga yo‘naltirilgan yangi

kasbiy tafakkurni shakllantirish;

- o‘qituvchi faoliyatining metodologik asosi sifatida pedagogik bilimlar tizimini

egallash;

- o‘qituvchilarning kasbiy faoliyatlariga yaqinlashtirilgan uslublar tizimi sifatidagi

o‘qitish texnologiyasini egallash masalalari asosiy deb belgilanadi.

Asosiy maqsad. Respublikamizning ta’lim muassasalarida faoliyat ko‘rsatayotgan

pedagog kadrlarga zamonaviy pedagogik texnologiyalarni o‘rgatish, pedagogika va

psixologiya fanlariga oid bilimlarini yanada mustahkamlash va olgan bilimlarini o‘quv￾tarbiyaviy jarayoniga qo‘llay olishga o‘rgatish,shuningdek, ularga pedagogik mahorat

sirlarini ochib berishdan iborat.

Zamonaviy o‘qituvchilarning bilim va ko‘nikmalariga qo‘yiladigan talablar.

O‘qituvchilar o‘zlari o‘qitayotgan o‘quvchilarining ruxiyatlariga mos ravishda

muloqotda bo‘la olish, zamonaviy pedagogik texnologiyalarni egallash va o‘quv￾tarbiyaviy jarayonda qo‘llay olishi kerak. bugungi kunda an’anaviy ta’limni

zamonaviylashtirish yo‘lida birgina texnologiyaga asoslangan o‘qitish uchramaydi.

odatda, o‘qitishda bir necha texnologiyalarning elementlari birdaniga qo‘llaniladi,

chunki pedagogik texnologiya – bu o‘quv jarayonini to‘liqligicha egallovchi loyiha,

yaxlitlilik, natija, ya’ni o‘quv jarayonini inson va texnik imkoniyatlarini hisobga olgan

holda aniq maqsad, natijaga yo‘naltirilgan jarayondir.

O‘qituvchi zamonaviy pedagogik texnologiyalarning o‘quv-tarbiya jarayonidagi

o‘rni, ulardan foydalanish, shuningdek, usul, metod va texnologiya tushunchalarining

farqlay olishlari, “Aqliy hujum”, “Tarmoqlar”(Klaster) “Assesment” metodlari,

“Bumerang”, “Skarabey”, “Charxpalak”, “Rezyume” “Keys-stadi” va shu kabitexnologiyalar haqidagi bilimlarga ega bo‘lishlari va ulardan o‘quv-tarbiya jarayonida

foydalana olishlari lozim.

Hozirgi davrda sodir bo‘layotgan innovatsion jarayonlarda ta’lim tizimi oldidagi

muammolarni hal etish uchun yangi axbortni o‘zlashtiradigan va o‘zlashtirgan

bilimlarini o‘zlari tomonidan baholashga qodir bo‘lgan, zarur qarorlar qabul qiladigan,

mustaqil va erkin fikrlaydigan shaxslar kerak.

SHuning uchun ham ta’lim muassasalarining o‘quv-tarbiyaviy jarayonida

zamonaviy o‘qitish uslublari, ya’ni interfaol uslublar, innovatsion texnologiyalarning

o‘rni va ahamiyati beqiyosdir. Pedagogik texnologiya va ularning ta’limda qo‘llanishga

oid bilimlar, tajriba o‘quvchilarni bilimli va etuk malakaga ega bo‘lishlarini

ta’minlaydi.

Har bir darsni yaxlit holatda ko‘ra bilish va uni tasavvur etish uchun o‘qituvchi

bo‘lajak dars jarayonini loyihalashtirib olishi kerak. Buning uchun u darsning

texnologik xaritasi har bir mavzu, har bir dars uchun o‘qitilayotgan predmet, fanning

xususiyatidan, o‘quvchilarning imkoniyati va ehtiyojidan kelib chiqqan holda tuziladi.

Hozirgi zamon ta’lim tizimidagi amaliy tajriba shuni ko‘rsatadiki oldindan puxta

loyihalashtirilgan dars, albatta, o‘qituvchi va o‘quvchiga darsni qiziqarli bo‘lishi,

shuningdek ijobiy natijaga erishishlariga imkoniyat yaratadi hamda darsning

samaradorligini oshiradi.