Таълим назарияси

Таянч тушунчалар.
Таълим, мохият,тузилиш,ўқитувчи ўқувчи,хараклантирувчи, босқич­лар, кабул қилиш, тушуниш,диққатни марказлаштириш,эслаб колиш, билим.ку­никма, малака укишнинг мохияти хар бир кишининг жамиятда яшашга мехнат қилишга тайёрлашдан иборатдир. Укитиш дарс утиш ва укишдан иборат икки томон­лама жараёндир. Укитиш жараёнида ўқувчилар инсоният ижтимоий тажриба­сининг муайян жихатлари идеалогияни сиёсатни фанни ахлокни мехнатни адабиёт ва санъатни умумий ва жисмоний маданиятни ва хакозо.
АДАБИЁТЛАР:
Педагогика (С.П.Баранов, П.Р.Балотино,В.А.Сластенин) 1990йил. 75-114бетлар.


МАВЗУ: "ТАЪЛИМ ПРИНЦИПЛАРИ ВА УНИНГ ДИДАКТИК ҚОНУНИЯТЛАРИ"


РЕЖА:

1. 
   Таълим қонуниятлари тарбиянинг ажралмас кисми эканлиги, ўқитувчи ва ўқувчи фаолиятини белгиловчи омил эканлиги.
   

2. Ўкитишнинг илмий ва тушунарлилик принципи.
3. Таълимнинг систематик принципи.
4. Таълимнинг кўрсатмалилик принципи.
5. Ўкитишда онглилик ва фаоллик принципи.
6. Муаммоли укитиш принципи.
Таълим қонуниятлари ва коидалари. Маълумки, қонуният - бу баркарор, зарурий, у ёки бу ходисалар ва жараёнлар уртасидаги мутаносибалиги ва мухим алоқа. Ижтимоий эхтиёжлар ва шароитлар укув жараёнининг характери, унинг вазифалари, мазмуни, шакллари, усуллари ва воситалари қонуний равишда аниклаб беради. Агар укитиш жамият талабларини эътиборга олмаса, у холда уни, албатта, қайта кўриш, такомиллаштириш керак.
Демак, таълим бериш тарбиялаш ва ўқувчиларни умумий ривожланишла­рини бу бутунликда амалга ошириш зарур.
Ўкитиш коидаларини илмий асосланган ўзаро богланишда куллаш ку­никма ва малакаларини иш кўрилиши мақсадга мувофиқдир. ўқувчиларни ки­шилик жамиятига мухаббат, табиат мухофазаси, маданий ёдгорликларни саклаш рухида тарбиялаш лозим. Маънавий қадриятлар ва ғоялар хар хил миллат ўқувчилари бирлашти­ради, укув ва мехнат фаолиятларини уюштиришда ёрдам беради.
Халкимизнинг кўп йиллик қадриятларини, улқан ва бой маданий меро­сини чукур билмасдан, миллий ўзликни англаш, миллий гурух туйғусини карор топтириш асло мумкин эмас. ўзбек халки кўп асрлик тарихий тарак­киётида катта маданиятни яратади.... Бу яратилган бойликлар ёшлар тар­биясида мухим восита бўлиб хизмат қилади. Исмоил-ал Бухорий, Ал-Хораз­мий, Беруний, Фаробий, Ибн-Сино,... асарлари орқвали ўқувчилар гўзал, ахлок, бахт, инсоф, поклик, иффат, сабр-матонат, мехр-шавкат, ота-она­ни хурмат қилиш, ... коидалари хакида кенг тасаввурга эга бўладилар.
4-5 коидалар. Тарбияга яхлит тизимли ёндашиш тарбиянинг педагогик харакатнинг пировард натижасига йуналтирилганлик даражасини белгилаб беради. Бунда педагогик мақсад ва вазифалар, унинг мазмуни тарбиявий жараённинг барча катнашчилари томонидан тан олиниши шарт.
Амалда тарбиявий жараён унумнинг иши ўзликсиз бўлсин, барча ёшда­ги болаларни камраб олсин, тарбиянинг барча томонлари хамоханг бўлсин, турли ижтимоий, жамоат ва давлат институтлари муассасаларини шахс ка­молатини шакллантирш борасидаги харакатлари мужассамлашсин.
Чукур, пухта, онгли ва таъсирли ўзлаштирилишини таъминлайди. Уки­тишни айнан айнан шундай натижага қаратиш унинг онглилик, пухталик, таъсирчанлик коидаларини характерлайди.
Ўкитиш қонуниятларидан уни самарали ташқил қилишга нисбатан муа­йян мухим талаблар келиб чиқадики, буни укитиш коидалари деб атайди­лар Ўкитиш коидаларини билиш укитишнинг зарур усулларини янада ишонч­лирок, танлашга имкон беради.
Таълим коидалари ўқитувчининг фаолитятини ва ўқувчилар томонидан илмий билимларнинг ўзлаштирилиши, тегишли куникма ва малакалар хосил қилишининг асосий қонун ва йул- йурикларини ўз ичига олади. Таълим ко­илдалари укитишнинг энг мухим масалаларини назарий ва амлий жихатдан тўғри хал қилишнинг асосий негизи хисобланади.
Таълим коидалари деб умум инсоний тарбиянинг мақсад ва вазифала­рини амалга оширишга қаратилган укиш ва укитиш жараёнининг йуналтири­лиши, ўқувчилар томонидан илмий билимларнинг ўзлаштирилиши, билим ва малакалар хосил қилишнинг асосий қонун ва коидаларининг йигиндисига айтилади.
Сунгги йилларда олимлар томонидан яратилган педагогик адабиётлар­да дидактик коидалар турлича чукўрлаштирилмокда. Ана шуларга асослан­ган холда куйидагича таълим коидаларини кўрсатиб утиш мумкин.
1. Таълим ва тарбиянинг бирлиги коидаси.
2. Таълимда онглилик, фаоллик ва мустақиллик коидаси.
3. Таълимда кўрсатмаслилик коидаси.
4. Таълимда билим, куникма ва малакаларни пухта ва мустахкам ўз­лаштириш коидаси
5. Таълимда ўқувчига хос хусусиятларни хисобга олиш.
6. Таълимни ўқувчиларга мос бўлиши коидаси.
7. Таълимда назариянинг амалиёт билан боглаб укитиш коидаси.
8. Таълимнинг тизимли ва изчил бўлиши коидаси.
9. Таълимнинг илмий бўлиши коидаси.
10. Таълимнинг тарбияловчилик характери.