Ta’lim mazmuni. Reja Ilmiy texnik jarayon va ta’lim mazmuni

O’quv-bilish faoliyatini nazorat va 
O’z-o’zini nazorat qilish metodlari
Nazorat va o‘z-o‘zini 
nazorat qilishning og‘zaki 
metodlari 
Nazorat 
va 
o‘z-o‘zini 
nazorat qilishning yozma 
metodlari 
Nazorat va o‘z-o‘zini 
nazorat qilishning amaliy 
metodlari 
Individual 
so‘rov, 
ommaviy 
so‘rov, 
dasturlashtirilgan so‘rov, 
og‘zaki o‘z-o‘zini nazorat 
ishi 
Yozma 
nazorat 
ishi, 
dasturlashtirilgan 
yozma 
ish, 
yozma 
o‘z-o‘zini 
nazorat ishi 
Laboratoriya 
ishi, 
laboratoriyali o‘z-o‘zini 
nazorat ishi 
Interfaol metodlar
 
O‘rganilayotganlarini 
o‘zlashtirishga 
da’vat 
qilish metodlari 
Yangi materialni anglash 
metodlari 
O‘rganilganlarini 
fikrlashga 
imkon 
beruvchi metodlar 
Erkin yozish. 
Klaster. 
Aqliy hujum. 
B-B-B chizmasi. 
Chalkashtirilgan mantiqiy 
zanjirlar ketma-ketligi. 
Semantik 
xususiyatlar 
tahlili. 
Semantik 
xususiyatlar 
tahlili. 
B-B-B chizmasi. 
O‘qitish 
bo‘yicha 
qo‘llanma. 
Bir-biriga o‘rgatish. 
Bir-biridan so‘rash. 
Ikki qismli kundaliklar. 
Eng asosiy tushunchalar 
Eng asosiy tushunchalar, 
takrorlash. 
T-chizma. 
Konseptual jadval. 
Venn diagrammasi. 
Nilufar guli. 
Besh minutlik esse. 
O‘n minutlik esse. 
O‘qishga qiziqishni motivatsiyalash 
metodlari 
O‘qishga 
burch 
va 
mas’uliyatni 
rag‘batlantirish metodlari 
Bilish faoliyatini tashkil etishga doir 
o‘yinlar. 
O‘quv munozaralar. 
Vaziyatlarni yaratish. 
O‘rganishning Shaxsiy va ijtimoiy 
ahamiyatiga ishonch hosil qilish. 
Talab qo‘yish. 
Rag‘batlantirish. 
Ogohlantirish. 

---

 
Ta’lim metodlarining mohiyati 
1. Og’zaki bayon metodlari.
Hikoya, suhbat, ma’ruza ta’limning 
bilimlarni og’zaki bayon qilish metodlari sanaladi. Bu metodlar yevristik suhbatni 
hisobga olmaganda, asosan, o’quvchilarning xotirasiga mo’ljallab tashkil etiladi, 
tuzilish jihatidan ularning tarkibi bir xil: o’qituvchi tushuntiradi, bolalar tinglaydi. 
Hikoya.
Hikoyaning bir necha xil turi mavjud: kirish hikoyasi- o’quv 
materialini o’rganishga bolalarni tayyorlash maqsadida o’tkaziladi. Kirish 
hikoyasi badiiy asarlar bilan tanishtirish, yangi mavzuga oid omillarni yeslash, ularni 
dastlabki tahlil etish bilan daxldor metoddir; bayon Shaklidagi hikoya- yangi o’quv 
materialini bevosita idrok etish bilan aloqador metodi sanaladi. Bayon Shaklidagi 
hikoyada o’qituvchi o’quv materiali mazmunini turlicha aytadi, uning asosiy 
va ikkinchi darajali xususiyatlarini izohlaydi; yakunlovchi hikoya-undan 
darsning oxirida o’rganilgan mavzuga yakun yasash maqsadida foydalaniladi. 
Ma’ruza.
Ma’ruza o’rta umumta’lim maktablarining yuqori sinflarida, 
kollejlarda, oliy o’quv yurtlarda foydalaniladigan ta’lim metodi bo’lib, unda 
o’zaro ta’sir o’qituvchining bayoni va bolalarning tinglashi, ayrim omillar, 
asosiy g’oya va bog’lanishlarni yozib olish Shaklida amal qiladi. Ma’ruza uchun vaqt 
bolalarning tayyorgarlik darajasi, o’quv materiali xajmiga ko’ra belgilanadi. 
Ma’ruza jarayonida o’quvchilarning faolligi, tashabbuskorligini oshirish 
maqsadida o’qituvchi o’z nutqini ko’rgazmali qurol, muammo va topshiriqlar 
bilan uyg’unlashtiradi. O’quv materialiga oid iboralarga izoh berish, ayrim 
o’rinlarda o’quvchilarning o’zlariga xulosa chiqarishni taklif etish o’quvchilarning 
o’quv-biluv faoliyatining samarasini oshiradi. 
Suhbat.
Suhbat o’qituvchi o’quvchining o’zaro ta’siri dialog Shaklidagi 
ta’lim metodidir. Unda mavzu mazmuniga xos, atroflicha o’ylangan, bir-biriga 
bog’liq savollarni qo’yish va savollarga javob izlash hamda javob qaytarish yo’llari 
bilan o’qituvchi va o’quvchi faoliyati o’zaro muvofiqlashadi.
Suhbat mohiyati jihatidan ikki turli bo’ladi: yevristik suhbat; katoxezistik 
suhbat. Yevristik suhbat o’quvchilarning tafakkuriga mo’ljallangan metod 
bo’lib, unda o’zaro ta’sir o’qituvchi savollari bolalarning javoblari Shaklida 
amal qiladi. Yevristik suhbat uzoq tarixga ega bo’lib, undan qadimgi Gresiyada 
Suqrot mohirona foydalangan. 
U hozirgi ilmiy-didaktik tadqiqotlarda «izlanish suhbati» ham deb yuritaladi. 
Evristik suhbatning qator ijobiy tomonlari mavjud; ijodiy yo’l bilan o’quv 
materialini o’rganish; o’zlashtirishning individual harakter kasb etishi.

---

Katoxezistik suhbat o’quvchilarning xotirasiga, binobarin, qayta esga tushirish 
faoliyatiga mo’ljallab o’tkaziladi. O’tkazish maqsadiga ko’ra katoxezistik 
suhbatning quyidagicha turlari mavjud: 
Yakunlash suhbati. Bunday suhbatda mashg’ulotda qilingan ishlar bo’yicha 
umumiy va yakuniy xulosa chiqariladi. 
Mustahkamlash suhbati-yangi mavzu tushuntirilgandan keyin o’tkaziladi, so’ngra 
yangi mavzu intelektual va amaliy topshiriqlar bajariladi. 
Takrorlash suhbati ikki yoki undan ortiq mavzu bo’yicha o’tkaziladi.takrorlash 
yo’li bilan malakalar takomillashtiriladi. Umumlashtiruvchi suhbat katta bo’lim 
o’tilgandan so’ng, o’quv boshida, oxirida tashkil etiladi. 
Kirish suhbati yangi mavzuni o’rganishdan oldin o’tkaziladi. Nazorat suhbati 
bilimlarni sinab ko’rish maqsadida tashkil etiladi.