Talabasi karimova dilnozaning kurs ishi tayyorladi: Karimova Dilnoza lmiy rahbar

Birodarlar, birovni qidiryapsizlarmi? 
(II tom 27-b). 
Undalma bosh va ikkinchi darajali bo`laklarga aloqador bo`ladi: 
1.
 
Egaga: 
Sen, Asad, anarhist ekansan. 
(II-tom, 282-b). 
2.
 
Kesimga: 
Bizni tashlab ketmang, amaki, Yordam
bering. 
(II_tom 
279-b). 
3.
 
To`ldiruvchiga: 
Anvar, seni boshqalar bilmasa ham, men 
yaxshi bilaman. 
(II-tom 276-b).
 
Undalma gap bo`lagi bo`la oladimi?... 
Bu savolga bir kator olimlarimiz o`zlarining fikrlarini 
bildirishga harakat kilishgan. 
20-yillarda yartilgan grammatikaga oid ishlarda gapdagi har bir 
so`zni gap bo`lagi sifatida talqin etilgan. Shu tufayli ikkinchi 
darajali bo`laklar: 
1)
 
"chin ergashlar" 
Yoki 
"chin to`ldirgichlar" 
2)
"o`gay ergashlar" 
Yoki 
"o`gay to`ldirgichlar" 
ga ajratib 
berilgan. undalmalar mana Shu 
"o`gay" 
bo`laklar doirasiga kiradi. 
M.Zakiev kirishlar, kiritmalar va undalmalar grammatik 
jihatdan bog`liq bo`ladi, bu aloqaning tashqi ifodasi intonatsiyasi va 
modal munosabatdir, deb ta`kidlar ekan, ularni yo`ldosh bo`lak 
sifatida emas, u gapning teng huquqli bo`lagi – modal bo`laklar deb 
hisoblash kerakligini uqtiradi. 
Professor. G`. Abdurahmonov va L. Sayfullaevlar ham undalma 
kirishlarni asosiy gap Yoki gap bo`laklari bilan mazmunan va sintaktik 
jihatdan bog`liq maxsus gap bo`laklari sifatida qaraydilar. G`. 
Abdurahmonov undalma va kirish bo`laklarini asosiy gap bo`laklariga 

---

1
0 
sintaktik bog`lanish usuli o`ziga xos Xarakterga ega bo`lib, teng 
aloqaga ham tobe aloqaga kirishmasligini aytadi. Undalma va kirish 
bo`laklarini bog`lanish grammatik munosabatlarni 3 turi izohlash 
aloqasi ekanligini va ularda yarim peredikativlik mavjudligini ko`rsatar 
ekan, ularni gapning uchinchi darajali bo`laklari deb atash maqsadga 
muvofikligini ta`kidlaydi. Undalmalar, kirish va kiritmalar gap 
bo`laklari bilan ma`lum bir grammatik munosabatlar orqali bog`lanadi, 
deyish bilan gap bo`laklari haqidagi ta`limot gap tarkibida katnashgan 
barcha hodisalarni to`la kamrab olganday bo`lib ko`rinadi. Biroq bu 
ham masalani ilmiy jihatdan to`la hal qilmaydi. chunki bu kirish va 
undalmalarning asosiy gap bo`laklari bilan bo`lgan munosabatining 
xarakterini atroflicha o`rganishni hamda ularni odatdagi gap 
bo`laklardan chegaralashni taqazo etadi. 
Demak, undalma gap bo`lagi bo`la olmaydi, chunki, gap bo`laklarida 
ajratishning bosh mezoni bo`lgan tobelanish (domenatsiya) talabiga 
javob bermaydi.