Talabaning ismi sharifi Guruhi

6.Chiqindisiz ishlab chiqarish texnologiyalari.
Birinchi marotaba o`tgan asrning 50-chi yillarida rus olimlari . N.N.Semyonovva I.V.Petryanovlar ―chiqindisiz texnologiya‖ atamasini fanga kiritgan edilar. Hozirgi paytda ―chiqindisiz va kam chiqindili texnologiyalar‖ atamalari o`rniga―toza yoki birmuncha toza texnologiyalar‖ atamalari ham qo`llaniladi.
Chiqindisiz texnologiya – insoniyat ehtiyojini qondirish maqsadida bilimlar, usullar va vositalarining amalda tadbiq etish, tabiiy resurslardan va energiyadan samarali foydalanish ta`minlash va atrof – muhitni muhofazalashdir.
Chiqindisiz texnologiya – mahsulot ishlab chiqarishning shunday samarali usuliki,
unda ―xom-ashyo - ishlab chiqarish iste`mol qilish ikkilamchi xom-ashyo resurslari siklida xom-ashyolardan va energiyadan unumli va kompleks ravishda qo`llaniladi va tabiiy atrof-muhitga yetkazilgan har qanday ta`sir uning normal holatidan chiqara olmaydi.
Ushbu ta`rifda 3 ta shart mavjud:
1. Chiqindisiz ishlab chiqarish negizini inson tomonidan ongli ravishda tashkil
etilgan va rostlangan moddalarning texnogen aylanishi tashkil etadi.
2. Xom-ashyo tarkibida mavjud bo`lgan barcha komponentlardan samarali
foydalanish va energiya resurslari potensialidan to`liq foydalanishning majburiyligi.
3. Chiqindisiz texnologiyaning tabiiy atrof-muhitga va uning normal ishlashiga
ta`sir etmasligi.
Ishlab chiqarish chiqindilari. Bu xom-ashyo qoldiqlari, qisman yoki tuliq sifatini
yuqotgan va davlat andozalariga mos kelmaydigan materiallar va yarim mahsulotlar (polufabrikatlar) dir. Bunday chikindilarga ishlov bermasdan yoki dastlabki ishlov berib, qayta ishlab chiqarishda foydalanish mumkin. Masalan, plastmassadan tayyorlangan mahsulotlar ( idishlar, quvurlar, plenkalar, uy-ruzgor buyumlari va boshkalar), rangini, andozalarini yuqotgan, bir marotaba ishlatiladigan mahsulotlar (shipritslar)ning sifat kursatgichlari davlat andozalariga mos kelmasa, ular ishlab chiqarish chiqindilari hisoblanishi mumkin.
Iste`molga yaroqsiz chiqindilar. Bu dastlabki xossalarini tiklab bulmaydigan,
qo’llash muddatini utab bulgan materiallar yoki turli eskirgan buyumlardir.
Ikkilamchi materiallar resursi. Bu ishlab chiqarish chiqindilari va iste`molgan
yaroqsiz chiqindilarning majmui bulib, shu guruhga qushimcha oraliq yoki yulakay
mahsulotlani xam kiritish mumkin. Ulardan mahsulot ishlab chiqarishda asosiy xom-ashyo sifatida yoki yordamchi material sifatida foydalanish mumkin. Bunday
chiqindilar sanoat korxonalari uchun materiallar resursining potensial zahirasi
xisoblanadi. Masalan, eskirgan yoki kullash muddatini utab bulgan materiallar-
plenkalar, idishlar, va shunga uxshagan materiallardan ishlab chikarishda foydalanish katta iqtisodiy foyda garovidir.
Ikkilamchi energetik resurslar. Bu mahsulotlar, chiqindilar, kushimcha oraliq yoki
yulakay ajralib chikadigan moddalarning energetik potenciali bulib, ular texnologik jarayonlarning kechishi paytida paydo buladi. Ularda korxonaning uzida yoki korxonadan tashkari iste`molchilarni energiya bilan ta`minlashida qisman yoki tuliq foydalaniladi.