Talabalari uchun darslik



Download 6,24 Mb.
Pdf ko'rish
bet363/465
Sana31.12.2021
Hajmi6,24 Mb.
#221188
1   ...   359   360   361   362   363   364   365   366   ...   465
Bog'liq
Genetika (A.G'ofurov, S.Fayzullayev)

Ftmksional  genomika.  Shunga  ko‘ra  genomikaning  ikkinchi  tadqiqot 
yo‘nalishi  qiyosiy  genomika  deb  atalib,  uning  asosiy  vazifasi  odam 
genomini  tadqiq  qilish  bilan  chekianib  qolmay  viruslar,  bakteriyalar, 
p a r a z it  o ‘sim lik la r,  h a y v o n la r,  z a m b u ru g ‘la r  g en o m   tils im in i 
aniqlashtirishga qaratilgan,  hozirga qadar deyarli barcha vimslar genomi, 
30  dan  ortiq  bakteriyalarning  oqsil  biosintezida  qatnashadigan  genom 
qismlari  aniqlandi. 
100
  dan  ortiq  kasallik  q o ‘zg‘atuvchi  organizm lar 
genom idan  nukleotidlar  izchilligini  o ‘rganish  tugallanish  bosqichida 
turibdi.
Shu yocl bilan respublika geninjener markaz laboratoriyam udiri,  prof. 
Sh.S.Azimova boshliq olimlar jigar uchun o ‘ta xavfli  “B”  sariq  kasalligini 
qo‘zg‘atuvchi  virusga  qarshi  vaksina  yaratish  ilmiy  loyihasini  yakunlab, 
hayotga  tatbiq  etdilar  va  xavfli  sariq  kasalining  paydo  boiishining  oldi 
olindi.
Uchinchi yo‘nalish qiyosiy genomika.  Genomikaning uchinchi yo‘nalishi 
odamning genetik xilma-xilligini tadqiq qilishga oiddir.  Odamlar orasidagi 
genomning  farqini  aniqlash  odamning  kelib  chiqishi  bilan  bogiiq  ilmiy 
muammolarning yechimini topishga  yo‘naltirilgan.
Aniqlanishicha,  turli  odam laming  10000  nukleotidida  9999  o ‘zaro 
o fcxshash  b o iib ,  bir  nukleotid  b o ‘yicha  farq  b o ia d i.  M uhim   oqsil 
molekulalarini  yoki  rR N K   sintezida  qatnashmaydigan  genlar  tarkibida 
bunday  o ‘zgarishlar  kamdan  kam  uchraydi.  Odamlar  birga  yashar  ekan 
paydo  b o ig an   mutatsiya  barcha  odamlarga  tarqalishi  mumkin.  Agar 
odam lar  gumhi  bo‘linib  ketsa,  ularning  har  bir  gumhidagi  mutatsiyalar 
to cplana  boradi.  Hozirgi  tasawurlarga  binoan  paydo  bo‘lgan  ko‘pchilik 
mutatsiya organizm  uchun  foydali  ham  zararli  ham emas.  Ular tanlanish 
nazoratida  boim aydilar  va  avloddan-avlodga  berila  boradilar.  Odam 
populyatsiyadagi  o ‘zaro  qarindoshlikni  o ‘rganishda  yadro  D N K   va 
mitoxondriya D N K  tuzilishidagi o ‘zgarishlardan foydalaniladi.  Odamdagi 
har  bir  mitoxondriya  molekulasi  16500  nukleotidlar  juftligidan  iborat. 
M ito x o n d riy a   D N K   si  o n a lik   to m o n id a n  
irsiy lan ish i  sab abli 
rekombinatsiyada qatnashmaydi.  Bu holat uni tahlil qilishda asqotadi.  1987- 
yili AQShdagi  Kaliforniya universiteti  olimi Alan  Uilson  o ‘z hamkasblari 
bilan  Afrika,  Osiyo,  Yevropa  irqlariga  mansub  odam lar  M tD N K   sidagi 
nukleotidlar juftligini  o ‘iganib,  uning  Sharqiy  Afrikada  nihoyatda  turli-
www.ziyouz.com kutubxonasi


tum an ekanligini aniqladi va unga asoslanib  Homo sapiens Afrikada paydo 
bo‘igan degan fikmi ilgari surdi.
Наг  bir  genning  oldingi  va  keyingi  qismida  m azkur  gen  qanday 
to ‘qimani,  rivojlanishning qaysi bosqichida qanday tashqi,  icliki (masalan, 
gormonal)  faoliyat  ko‘rsatishi  lozimligidan  xabar  beruvchi  nukleotidlar 
izchilligi  mavjud.  Bunday  boshqaruvchi  qismlar  gen  yonidagina  emas, 
balki  DNK ning  retrovirus  genomida  ham  uchraydi.  Retroviruslarning 
ko‘pchiligi  xo‘jayin  D N K  orasiga  kirib  unda  m a iu m   lokuslarni  egallaydi 
va  DN K replikatsiya paytida kelgusi avlodlarga beriladi.  Ko‘pgina viruslar 
ilgarigi odam lar genomiga joylashib olib o ‘zlarining kasalhk qo‘zg‘atuvchi 
funksiyasini  yo‘qotganlar.  Ana shunday retroviruslaming ba’zilari genom 
bo‘ylab  sakrab  yuradilar.  Ularning  ayrimlari  genning  tartibga  soluvchi 
qismiga  ham joylashib  olgan.  Endogen  retroviruslar odam   DNKsining  3 
foizini  tashkil  etadi.
Turli  organizmlar,  xususan  odam  genomining  tilsimini  ochish  juda 
ko‘p kasallik qo‘zg‘atuvchilarining genomini tadqiq qilishga imkon beradi. 
Endilikda  shunday  dorilar  ishlab  chiqarish  kerakki,  ular  organizmning 
kasal  geniga  ta ’sir etib  yuqori  samara  bersin.
77 — rasm.  Odamdagi  turli  organ,  to ‘qimalar rivojlanishi  va 

Download 6,24 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   359   360   361   362   363   364   365   366   ...   465




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish