Talabalari uchun darslik

Daun,  Klaynfelter  sindromli  bolalarda  ham  ko‘pgina  irsiy  anomaliyalar 
kuzatiladi.  Bolalaming irsiy kasalliklar bilan tugilish ehtimolini aniqlash, 
uning  oldini  olish  chora-tadbirlarini  belgilashda  tibbiy-genetik  maslahat 
muhim rol o ‘ynaydi.
5.  Tibbiy-genetik  maslahat
Sogiom ,  aqliy  va jismoniy jihatdan  baquw at,  har tom onlam a  kamol 
topgan  shaxsni  voyaga  yetkazish  doimo  hukumatimiz  diqqat  markazida 
boigan.  0 ‘zbekiston  Respublikasining  Prezidenti  I.A.Karimov so‘zlagan 
nutqlarining  birida,  “S ogiom   avlod  deganda  shaxsan  m en,  eng  aw alo 
sogiom  naslni tushunaman.  Sogiom  bolaning tug‘ilishi eng aw alo onaning 
sogiomligiga bog‘liq” deb ta’kidladi. Ona-bolaning sogiom  bo‘lishida tibbiyot 
xodimlarining roli beqiyos.  Shu sababli barcha hom ilador ayollar tibbiyot 
xodimlarining nazoratida boiadilar. Tibbiy ko‘rikdan o ‘tayotgan homilador 
ayollar orasida  u  yoki  bu  irsiy  kasalligi  bor,  nuqsonli  bola  tuqqan,  yoshi 
35 dan oshgan, yaqin qarindoshiga turmushga chiqqan, bolasi turmaydigan 
shaxslar boisa,  ular  tibbiy-genetik  maslahatxonalarda  maxsus  ko‘rikdan 
o‘tadilar.
Tibbiy-genetik  m aslahatlarida  hom ilador  ayolning  qoni,  siydigi 
tekshirib  ko‘riladi  va  uning  o ‘zi,  turmush  o ‘rtog‘i,  oila  a ’zolari  bilan 
suhbat  o ‘tkazilib  irsiy  kasali  bor  deb  taxmin  qihnayotgan  ayol  va  uning 
tu g ilajak   homilasiga  dastlabki  tashxis  q o ‘yiladi.  Q o‘yilgan  tashxisni 
qanchalik to ‘g‘ri  ekanhgini  aniqlash  maqsadida  homilaning  o‘rab  turgan 
a m n io n   suyuqligi  sh p rits  orq ali  olinib  (7 2 -rasm )  u  sito g en etik , 
biokim yoviy,  m o le k u la r  biologik,  fizikaviy  m e to d la r  y o rd am id a 
tekshiriladi.  Tekshirish natijalari o‘iganilib,  tahlil qilinadi.  Unga asosi  nib 
ona  va  hom iladagi  taxm in  qilinayotgan  irsiy  kasallik  genga  yoki 
xromosomaga bog‘liqligi, uning dominant yoki retsessiv holatda irsiylanishi, 
jinsiy xromosoma yo autosomaga bog‘liqligi aniqlanadi.  Olingan maium otlar 
homilador ayolga beriladi. Agar homiladagi irsiy kasallik o‘ta xavfli bo‘lmasa,
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

uning  oldini  olish  yoki  rivojlanib  ketmasligi  uchun  tibbiy  xodim  tavsiya 
etgan dorilami  ichish, parhezni saqlash,  fiziko-terapevtik shifo olish tavsiya 
etiladi.  Yaqin  vaqtga  qadar  monogen  irsiy  kasallikni  hom ilador  ayolda 
namoyon  bo‘lishi  kasallikni  paydo  bo‘lish  ehtimolligiga  qarab  taxmin 
qilinsa,  endilikda  D N K  tuzilishidagi  nuqsonlarga qarab belgilanadi.
M abodo homiladagi irsiy kasallik xromosomalar sonini o ‘zgarishi yoki 
aberratsiyasi  bilan  aloqador  bo‘lsa,  vrach-genetik  em -xotinni  xohishiga 
ko‘ra irsiy kasali bor homilani dunyoga keltirish yoki keltirmaslik to ‘g‘risida 
hom ilador  ayol  va  uning  turmush  o ‘rtog‘iga  maslahat  beradi.  Sog‘lom 
bolaning  dunyoga  kehshi  bir  tom ondan  ota-onaning  irsiy  omillariga, 
ikkinchi tom ondan esa tashqi muhit  omillariga bog‘liq.
Irsiy  kasalliklami  oldini  ohshda  faqat  tibbiy  genetik  maslahat  berish 
emas,  balki  atrof-m uhitni  m uhofaza  qilish,  ayniqsa  uni  radioaktiv 
moddalar  bilan  ifloslanishini  oldini  olish  muhim  ahamiyatga  ega.  Shu 
bilan  birga  suvni,  havoni,  tuproqni  sanoat,  transport,  maishiy  xizmat 
chiqindilari  bilan  ifloslanishiga  yo‘l  qo‘ymaslik  zarur.