Talabalari uchun darslik

3.0ntogenezni  rganishda  qo(Uaniladigan  genetik  metodlar
Ontogenezda  genlar  faoliyatini  ya’ni  genlaming  organizm  tuzilishi, 
ulardagi  belgi-xossalaming  hosil  boiishiga  ko‘rsatgan  ta ’sirini  o ‘rganish 
har  xil  metodlar  yordamida  amalga  oshiriladi.  Bular:  transplantatsiya, 
sitogenetik,  biokimyoviy,  immunologik,  fiziologik  metodlardir.
T ransplantatsiya  m etodi  yordam ida  bir  hujayra  yadrosini  yoki  bir 
to ‘qim a  qism ini  boshqa  hujayra  yoki  to ‘qim aga  k o ‘chirish  orqali 
rivojlanishdagi  o lzgarish  kuzatiladi.  C hunonchi,  baqaning  otalangan 
tuxum   hujayralaridagi  yadro  m ikrotom izgich   orqali  olib  tashlanib, 
retsipient hujayralarning biriga itbaliqning morula holatdagi,  ikkinchisiga 
blastula  holatdagi,  uchinchisiga ertagi gastrula  holatdagi,  to ‘rtinchisiga 
kechki gastrula holatdagi blastomera yadrolari alohida-alohida ko‘chirilsa, 
so‘ng  ana  shu  usul  bilan  olingan  tuxum  hujayralarning  bosqichm a- 
bosqich  rivojlanishi  kuzatib  borilsa  birinchi,  ikkinchi,  uchinchi  tuxum 
hujayradan  norm al  itbaliq  taraqqiyot  qilgan  holda,  to ‘rtinchi  tuxum 
hujayradan  normal  itbaliq rivojlanmaydi.  O ikazilgan tajribaga  asoslanib 
tuxum hujayrasida onadan  o ‘tgan genlar faoliyati itbaliq  rivojlanishining 
kechki gastrula davridan boshlab ta’sir etar ekan,  degan xulosaga kelinadi. 
Kechki gastrula rivojlanishiga qadar otalangan tuxum hujayradagi genlar 
baqa rivojlanishiga ta’sir ko‘rsatmay tuxum  hujayra um g ian g u n ch a ona 
hujayra  xrom osom alari  dip lo id   to ‘plamli  b o ig a n   paytdagi  genlar 
faoliyati tufayli sitoplazmada sintezlangan  iRNK va metabolitlar hisobiga 
m urtak  rivojlanishi  m orulla,  blastula,  ertagi  gastrula  bosqichlari  ro ‘y 
beradi (65-rasm).
www.ziyouz.com kutubxonasi

---