Talabalari uchun darslik

*  -  UAA,  UAG,  UGA  tripletlari  aminokislotalami  kodlamaydi,  balki 
polipeptid  zanjimi  tugallanganini  ifodalaydi.
**  -  GUG  tripleti  kodstartini,  ya’ni polipeptid bog‘ sintezi boshlanganligini 
bildiradi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

sintezlanishida  hal qiluvchi  rol  o ‘ynaydi.  Lekin  shuni  qayd  etish  lozimki 
oqsil molekulasini sintezida DNKning o‘zi bevosita ishtirok etmaydi, chunki 
u  yadro  tarkibida,  oqsil  esa  sitoplazmadagi  ribosomalarda  sintezlanadi. 
Odatda oqsil strukturasi haqidagi axborot  D N K da b o ia d i va  saqlanadi. 
D N K dagi  oqsil  biosintezi  t o ‘g ‘risidagi  ax borotn i  R N K   sin tetaza 
ferm enti  iR N K ga ko‘chiradi,  hosil b o ig a n   iR N M ar esa  ribosomalarga 
yo‘naladi.
H ujayradagi  oqsil  biosintezi  m atritsali  p rin sip g a  asoslanadi.  U 
transkripsiyaham da translyatsiyadan iborat.
Transkripsiya-  bu  qo‘sh  zanjirli  DNKdagi  irsiy  axborotni  bir  qavat 
zanjirli RNKga ko‘chirishdir.
M azkur  jarayon  ferm ent  orqali  am alga  oshiriladi.  IR N K   nusxa 
ko‘chirilishi  D N K   spiralining  5!-3!  tomoniga  yo‘nalgan  boiadi.  Odatda 
organizm   hayoti  va  rivojlanishi  uchun  zarur  ferm entlar  va  oqsillar 
interfazagacha ya’ni D N K  sintezlanishi davrigacha ro‘y beradiTranskripsiya 
uch bosqichdan: initsiatsiya, elongatsiya  va terminatsiyadan tashkil topgan.
iR N K   sintezi  transkripsiyaning  initsiatsiya qismidan  boshlanadi. Bu 
sintezlanishi  lozim  b o ig a n   gen  oldidagi  prom otor  qismdir.  Prom otor 
80  nukleotidlar  juftligidan  tashkil  topgan.  Virus  va  bakteriyalarda  esa 
p ro m o to r  10  ta  n u k le o tid la r  ju ftlig id a n   ib o ra t.  P ro m o to rd a g i 
nukleotidlar izchilligida AT jufthgi tez-tez takrorlanganligi sababli u TATA
izchilligi deb ham ataladi. 
T ra n sk rip siy a  
tR N K  
p o lim e ra z a   fe rm e n ti 
yordamida amalga oshadi. 
E u k a r io tla r d a  
R N K  
polimerazani uch  xil tipi 
m avjud.  U la rd a n   biri 
iRNK,  ikkinchisi  RNK, 
uchinchisi  tR N K   sintez 
qilishda qatnashadi. iRNK 
sintezlanishi uchun RNK 
p o lim e ra z a   fe rm e n ti 
promotorga  m ustahkam  
bogianadi.