rivojlanib, u urug‘ va mevalarning hajm va miqdor jihatdan ko‘p bo‘lishiga
olib keladi.
b. Som atik geterozis
0
‘simlikning vegetativ organlarining kuchli
rivojlanishiga sababchi bo‘ladi.
c. Adaptiv geterozis esa duragaylarning hayotchanligini oshiradi.
Tabiiy ravishda duragaylarda geterozis ularni hosil qilish uchun
tanlangan ota-ona organizmlarga ham da sharoitning qulay b o ‘lishiga
bog‘liq.
Geterozis faqat F, da bo‘lib, uni kelgusi avlodlarga berish hali o ‘z
yechimini topgani yo‘q. Geterozis faqat o ‘simliklarni vegetativ, ya’ni
qalamcha, tugunak va piyoz ko‘paytirilgandagina avloddan-avlodga berilishi
m um k in. G e te ro z is faqat o ‘sim lik lard a em as, h ay v o n larn i h am
chatishtirganda namoyon bo‘ladi. Masalan, leggom zotli tovuqlaming
inbred liniyalarini chatishtirishdan olingan Ғ^ duragay tovuqlarda
chatishtirishga qatnashgan tovuqqa nisbatan tana og‘irligi 130 gr, tut
ipak qurti kapalaklarini har-xillarini chatishishidan olingan kapalak
pillalarining ipak berishi 10-15% ortganligi aniqlangan. Geterozisning
sababini biokimyoviy yo‘l bilan tadqiq qilish yo‘li o ‘rganilganda duragay
organizmlarda ba’zi fermentlar faolligi oshganligi m a’lum bo‘ldi.
7. Eksperimental poliploidiya
Agar xromosomalar to ‘plami bir necha karra ortsa bunday o ‘simlik
va hayvonlar poliploidlar deb ataladi. Normal o ‘simliklarda xromosomalar
juft-juft holatda bo‘lgani sababli bunday individlar diploid to‘plamli turlar
deyiladi. M abodo o ‘simliklarda diploid to ‘plamli xrom osom alar ikki
m a ro ta b a k o ‘paysa u larn i te tra p lo id la r, uch m aro ta b a k o ‘paysa
geksaploidli, to ‘rt marotaba ko‘paysa oktaploid turlar deb nomlanadi.
P o lip lo id iy a o ‘sim liklar evolyutsiyasida m uh im rol o ‘ynagan.
Aniqlanishicha gulli
0
‘simliklarning ko‘p avlodi poliploid turlardan iborat.
Poliploid turlar donli, mevali, rezavor mevali, sitrus va texnika, dorivor
o ‘simliklarda ko‘plab uchraydi. Akademik P.M .Jukovskiy ta ’biri bilan
aytganda insoniyat poliploid turlar hisobiga ham oziqlanadi, hamkiyinadi.
F izikaviy o m illard an farqli ravishda kim yoviy o m illar (ip rit,
formaldegid, etilenamin, dietilsulfat, ayniqsa kolxitsin alkoloidi) orqali
sun’iy mutatsiyalar hosil qilingan.
Past harorat ham mutatsiyalami hosil etishi tajribada isbotlangan. Past
harorat ta ’sirida hosil shoxi bor g‘o ‘za navlaridan A.I.Avtonomov hosil
shoxi yo‘q, ko‘saklari asosiy poyada joylashgan
Do'stlaringiz bilan baham: